top

Molen De Zwaan, Krommenie

Krommenie, Noord-Holland
v

korte karakteristiek

naam
De Zwaan
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
hennepklopper
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
kaart
Toon de molen in Google Satelietweergave
 
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
06655 z
oude dbnr.
V3182
Meest recente aanpassing
| Conversie
media-bestand
Molen 06655 z De Zwaan (Krommenie)
Foto: verzameling F. Rol

locatie

plaats
Krommenie
plaatsaanduiding
Aan de Nauernase Vaart, op de hoek van de Prins Hendrikstraat en de Zuidervaartdijk
gemeente
Zaanstad, Noord-Holland
streek
Zaanstreek
kadastrale aanduiding 1811-1832
Crommenie en Crommeniedijk B (1) 603 Klaas Hekelaar & Comp., fabrikeurs
geo positie
X: 113282, Y: 501218
N: 52.49707, O: 4.77288

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
achtkante bovenkruier
inrichting
De molen bezat 12 stampers.
plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
herbouwd
verdwenen
gesloopt
voorganger
geschiedenis
Op 27 mei 1761 werd De Zwaan (zie Voorganger) door blikseminslag in de as gelegd. De molen werd herbouwd. De nieuwe molen was een vrij grote achtkante bovenkruier die voor zijn doen ‘modern’ was ingericht.

Over de verdere geschiedenis van De Zwaan is maar weinig bekend.

De molen werd veel eerder gesloopt dan voorheen gedacht en geschreven. In het Algemeen Nieuwsblad van 12 januari 1879 werd te koop aangeboden: "Een Pakhuis, genaamd „de Zwaan" met Erve, en de zich in den grond bevindende Fundamenten van de gesloopte Molen „de Zwaan", staande en gelegen aan de Nauernasche vaart te Krommenie, bij het kadaster bekend, ter grootte van 3 Aren 90 Centiaren, volgens nieuwe meting echter groot 6 Aren, 7 Centiaren."
De molen was vermoedelijk kort hiervoor afgebroken. De bronnen waarop Joop Goudsbloem zich baseerde bij zijn artikelen in De Zaende kloppen dus niet.

Er wordt beweerd dat De Zwaan na de afbraak werd verplaatst naar het Brabantse Vinkel. Het bouwjaar en de naam van de korenmolen aldaar komen inderdaad overeen met het verdwijnen van de Krommenieër Zwaan. Toch blijven er behoorlijk wat vraagtekens bij deze overplaatsing bestaan.
In Windbrief nr. 97 schrijft J.S. Bakker dat de mogelijkheid bestaat dat de Vinkelse molen een uit Zuid Holland afkomstige watermolen is. Gezien de vlucht van 25,5 meter en de lange spruit lijkt dit inderdaad voor de hand liggend. Ondanks het feit dat De Zwaan groter was dan zijn collega-hennepkloppers, zal hij nooit met een vlucht van meer dan 22 meter zijn uitgerust. Een ander punt dat de verplaatsing ontkracht is de gefaseerde sloop in Krommenie.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 202/ 204
- “Krommenie, zevenhonderdvijftig” uitgave van het historisch genootschap Crommenie 2001 blz. 122
- “de Zaende” 3e jaargang 1948 blz. 291-304/ 344-350
- “de Zaende” 4e jaargang 1949 blz. 8-10
- "De Zaanstreek, Algemeen Nieuws- en Advertentieblad" pagina 4
F. Rol, Zaandijk.

aanvullingen

trivia
De bovenstaande foto werd genomen in het jaar 1870 en toont de zojuist in gebruik genomen spoorbrug over de Nauernase Vaart. De molen die links nog duidelijk zichtbaar is, is De Zwaan. De molens op de achtergrond zijn de hennepkloppers De Blauwe Arend en De Weldragende Kersenboom, de watermolen De Pulp en recht over de Vaart heen, in de verte, te West-Knollendam, de oliemolen De Vrede.
-----

In Krommenie is een straat genoemd naar De Zwaan.
-----

Volgens de Krommenieër historicus Jan Emmerig was grutter Barend Barentsz Aten (zie De Nijverheid, Tenbruggencatenummer 12363) in 1888 de laatste eigenaar van de molen, en verkocht hij De Zwaan in dat jaar aan een Engels kunstmestbedrijf, dat de molen liet onttakelen. Als pakhuis bleven de restanten nog lang in bedrijf bij de Verenigde Blikfabrieken.
Emmerig noemde zijn bron niet, maar de mededeling bleek dus onjuist.

Ook het verhaal dat De Zwaan naar Vinkel in Noord-Brabant zou zijn verplaatst werd na jaren ontkracht. De Vinkelse molen was een zaagmolen uit Dordrecht, die ook De Zwaan heette.

In 1949 beschreef Joop Goudsblom in het historisch magazine De Zaende de historie van de Krommenieër hennepkloppers. Van een oude Krommenieër hoorde hij dat bij de sloop van de molen de wentelas niet met een takel naar beneden werd gehaald, maar dat men deze liet vallen. Door het enorme gewicht drong de as diep in de bodem 'alwaar hij nu hoogstwaarschijnlijk nog van zijn val ligt te bekomen,' schreef Goudsblom.
Ron Couwenhoven, 4 juni 2018.
meest recente aanpassing | Conversie
gebruiksvoorwaarden en auteursrechten