Molen De Doos / De Rammeldoos, Krommenie

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1600

verdwenen

circa 1661

1654 - 1661 gesloopt

geschiedenis

De hennepklopper De Doos was hoogst waarschijnlijk de eerste windmolen in Krommenie. Deze eersteling werd gebouwd in het jaar 1600 of kort daarvoor. Op 10 maart 1600 ontving Pouwels Cornelisz. de windbrief voor deze hennepklopper. Na enkele jaren met de molen te hebben gewerkt sloeg Pouwels Cornelisz. aan het experimenteren om zo het binnenwerk van de molen te verbeteren.
Op 17 oktober 1607 verkreeg Pouwels Cornelisz. van de Staten van Holland het volgende octrooi, voor een “seecker instrument, met het welck men in een Wind-Molen kan doen beucken ende kloppen alderhande Hennip ende Garen, ’t welck sich selfs in ’t selve beucken sal ommekeren, wenden of draeyen in sulcker voegen, dat den Hennip, die te vooren in seeckre kammen met Haecken omgekeert, ende daer door seer ghekrenckt worden, nu sonder verkrenckinge met een effen Houtwerck ghedaen wort.” Vermoedelijk had Pouwels de stampers en het kommenblok van de molen aangepast. Kort na het verkrijgen van zijn octrooi, verkoopt Pouwels de molen. Op 22 juni 1608 nam de Assendelver Dirck Jelles de molen voor Fl. 466,- over van Pouwels.
Jelles verkocht De Doos op zijn beurt al weer op 1 september van dat jaar voor Fl.741,- aan Wouter Heere. Ook deze persoon gebruikt de molen vermoedelijk als een investering, want op 21 mei 1609 verkocht Heere de molen voor Fl. 914,- aan Pieter Maerts.
Pieter Maerts hield het wat langer uit met zijn nieuwe aankoop. Hij werkte tot 24 maart 1628 met De Doos. Op die dag verkocht hij deze hennepklopper voor Fl.1900,- aan Andries van der Hagh. Maerts bleef echter betrokken bij de molen, want hij sloot een compagnonschap met Andries van der Hagh. In een contract beloofde Van der Hagh aan Maerts. dat hij “binnen crommenie geen hennipcloppersmolen te setten of te doen setten.”
Hierna wordt het erg stil rondom De Doos, pas in 1654 dook de molen weer op in de boeken. Op 30 januari van dat jaar verkocht Willem Dircksz., de voogd van de minderjarige kinderen van Jacob Fredericksz., een half aandeel in de molen voor Fl. 140,- aan Jacob Jansz. Houniet c.s. Een en ander werd als volgt weergegeven, “de gerechte helft van een hennipcloppersmolen met den aancleven vandien, genaemt de Doos, staende alhier op de heylighe wech, belent ten oosten Garbrant Ariaensz, ten westen Hendrick Jansz Backer.”
Het bedrag dat Jacob Houniet voor het aandeel van de molen betaalde laat zien dat er iets mis is met De Doos. Mogelijk heeft de molen een poos stil gestaan en was hij in verval geraakt. Vermoedelijk werd de molen kort na deze transactie gesloopt. Op 4 januari 1661 werd het volgende geveild, “1661. 4 januari. Hendrick Jansz. Reynen biedt aan om te vercoopen: een erf groot omtrent 40 roeden, gelegen aende heylige wegh alhier…Het erf, daer de hennipclopper de doos op gestaen heeft, sal een vrije gang over dit erf houden, gelijck als het heeft.”
Toch bleef de herinnering aan de molen nog vrij lang bestaan, nl. nog in 1713 werd “de molenworf van De Doos” voor Fl.50,- verkocht.

De bijnaam van De Doos was De Rammeldoos, deze bijnaam zal ongetwijfeld terugslaan op een gebrek aan de molen waardoor hij nogal rammelde tijdens het draaien.

Bronnen:
“de Zaende” 3e jaargang 1948 blz. 293/ 350-352
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz. 203
“Krommenie, zevenhonderdvijftig” uitgave van het historisch genootschap Crommenie 2001 blz. 128
www.duizendzaansemolens.nl R.Couwenhoven
F. Rol, Zaandijk.