Molen De Windhond, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1890

1921 verplaatst 1936 verplaatst

verdwenen

1965

verplaatst

verplaatst naar

Zaandam (De Windhond)

geschiedenis

Het molentje werd in 1890 gebouwd door Jan Zwart aan het Sloperspad in Westzaandam. De Windhond werd door Jan Zwart gebouwd als verjaardagscadeau voor zijn zoon Tijmen Zwart, die op 13 mei dat jaar zeven werd.

De Windhond was een kleine achtkante molen met een vlucht van bijna vier meter. De inrichting van de Windhond bestond uit 16 stampers, waarmee biksteen werd verpulverd. Biksteen was een slijppoeder dat werd gemaakt van zandsteen en was bedoeld om messen mee te slijpen of om pannen mee uit te schuren. Leveranciers van zandsteen waren meestal de pelmolens, waar altijd wel brokken zandsteen te verkrijgen waren. In de Zaanstreek hebben vroeger veel van dit soort molentjes gestaan, alleen zijn zij nooit echt geïnventariseerd.
Na loop van tijd kwam er in de Windhond ook nog een steentje te staan voor het malen van tarwe. Dit werd geen succes, omdat de Windhond niet genoeg kracht kon ontwikkelen.

In 1921 verkocht Tijmen Zwart (overleden 27 mei 1981) het molentje voor ƒ 25 aan de 21-jarige Pieter Offenberg. Deze liet vanwege de nieuwbouw van de huidige Schildersbuurt de molen verplaatsen van het Sloperspad naar het Blauwepad nr. 80. Bij de herbouw van het molentje werden toen als stijlen van het ondervierkant, de roeden van de gesloopte paltrok De Kleine Poort uit Koog aan de Zaan gebruikt. Hierna werd de Windhond ingericht als lattenzager, hij heeft nog tijdelijk het werk van De Gebroeders overgenomen.

In 1936 (en niet 1929) hielp de hele familie mee om het molentje over een korte afstand te verplaatsen van het Blauwepad naar het Mr. Cornelispad nr. 31. Er werd toen meteen een schuurtje gebouwd naast het molentje. Pieter Offenberg plaatste na deze verplaatsing ook weer 9 stampers in het molentje, die werden gebruikt voor het stampen van glas.
Pieter Offenberg was erg zuinig op zijn molentje, de volgende anekdote gaat hierover:"Alles waar water op of bij kon komen werd met koperen plaatjes afgedekt. Als hij een ketting moest schilderen voor zijn molen, dan werd dit schalm voor schalm gedaan met een penseel". Van wijlen Jo Vooren heb ik het volgende verhaal gehoord. Toen Pieter Offenberg een keer ziek was en niet met de molen kon draaien zou J. Vooren dit doen. Op de stelling aangekomen pakt Vooren de middelbalk van het molentje en duwt hem met een ruk op de wind. Op dat moment stond Offenberg tegen de ramen te bonzen en liet Vooren d.m.v. gebaren blijken dat hij het kruirad hiervoor moest gebruiken.

Vanwege een nieuw bestemmingsplan schonk Pieter Offenberg (overleden 26 mei 1973) het molentje in 1965 aan de Stichting de Zaanse Schans. Het molentje werd toen afgebroken, en herbouwd bij de Zaanse Schans. De schuur zou toen zijn afgebrand.

De Windhond is tot vandaag de dag nog op de Zaanse Schans te draaiend te vinden. De roeden van De Kleine Poort zitten nog steeds in de molen als versterking. De schuur werd er niet meer aangebouwd, de rondzaag voor de lattenzagerij werd ook niet geplaatst.

Tijdens een folkloredag in 1974 brak de as en daarna werd de molen onttakeld. In 1976 trachtten enkele jongeren de molen te restaureren hetgeen echter totaal mislukte, en toen bleef de romp als doofpot staan.

Vanaf februari 1979 trokken Huib Lust en Willem Dolman zich het lot van De Windhond aan en namen het herstel ter hand, vanaf augustus geholpen door Theo Teeuw. De Stichting stelde materiaal beschikbaar en de molen kreeg een nieuwe kap, as, staart, stelling en nieuwe zeilen. Na vijf jaar stilstand was de molen op de Zaanse Molendag op 15 september 1979 weer draaivaardig. De heer J. Vooren stelde de molen op 17 november 1979 weer officieel in bedrijf. Molenaar Willem Dolman maalde er dakpannen, schelpen en glas mee. Ook bouwde hij een zandsteen in (van Zakkenhandel De Boer te Koog aan de Zaan), een amarilsteen (van dhr. Slegers, grootvader van Willem) en een koffiemolen (van "ome" Jan van Egmond uit Noordbeemster), de laatste is nu niet meer aanwezig.

Bron:
- "Geschiedenis van een windhond", art. door Willem Dolman in De Windbrief nr. 56 1986, uitg. van Vereniging de Zaansche Molen.
F. Rol, Zaandijk.
-----

De Windhond was een slijp-en schelpzandmolentje, dat in 1890 aan het Blauwe Pad in Westzaandam werd gebouwd. Hij stond ten oosten van snuifmolen De Huisman, nu mosterdmolen aan de Zaanse Schans, was zijn buurman. De Windhond werd tussen 1921 en 1927 gesloopt, maar in 1965 weer uit de mottenballen gehaald en als lattenzager herbouwd aan de Zaanse Schans, waar hij tussen restaurant De Kraai en de scheepswinkel staat.
Tekst: Ron Couwenhoven, 10 mei 2012.