De molen komt voor op de kaart van Alkmaar door Cornelis Drebbel uit 1597.
-----
Historisch kadaster regionaal Archief Alkmaar, kadastraal perceel Kad.B988, gebaseerd op C.W.Bruinvis, "De molens van Alkmaar", p.15:
1612.07.21: Vergunning voor Jan Reyersz en Jacob Cornelisz om hun molen staande oost van de Nieuwlanderpoort te verplaatsen op het strijkwerinkje aldaar, mits de gangen van de vesten niet versperrende en een recognitie betalend aan burgemeesters. Sindsdien staand aan de stadsvest.
De molen werd dus in 1612 een tiental meters verplaatst. Joan Blaeu tekent op zijn in 1652 gepubliceerde kaart van Alkmaar de molen op de nieuwe positie.
-----
Op 26 maart 1666 werd voor de erfpachtsom van 3 pond een windbrief (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) voor een korenmolen (genaamd De Nieuwelander) te Alkmaar verstrekt aan Arij Willemsz. en Cornelis Claesz.
Bron en algemene informatie: www.gahetna.nl, index Grafelijkheidsrekenkamer: windrechten (molens).
Het betrof een ambtelijke inhaalslag ten aanzien van reeds bestaande korenmolens. Op dezelfde dag werden windbrieven verstrekt aan nog 4 korenmolens in Alkmaar.
-----
Historisch kadaster van het Regionaal Archief Alkmaar, kadastrale percelen Kad.B988 en Kad.B988-bis:
1757.09.10: Bij de Nieuwlanderpoort. Meelmolen De Zwaan op Bolwerk voor de helft bij executie voor f1160 en de wederhelft met het huis beneden het bolwerk uit de hand door RK armbestuur voor f1100 verkocht aan de molenaars der drie andere meelmolens (nevens Kennemerpoort, Munnikemolen en stenen molen / Keetmolen). Het RK Armbestuur erfde haar deel van Pieter Cornelisz Comans, die het verkreeg krachtens hypotheek van f1600 d.d. 1740.04.30.
1757.10.22: Verkocht tot afbraak. De molen aan stadstimmerbaas Albert van Panders voor f305 en het woonhuis aan Teunis van der Meer, molenaar van de Stenen molen / Keetmolen voor f85.
1757.11.18: vergunning van Staten v.Holland (Gemene Land) om de Nieuwlandermolen af te breken, met saneringspremie van f2073.5.0.
Het lege bolwerk werd in 1759 afgegraven.
Bronnen: Fasel, Geschiedenissen / C.W.Bruinvis, De molens van Alkmaar p.15 / WFON 1981, 42-45 / RANH, Gecomm.Raden 118
Gegevens van de tekening: Stadspoort de Nieuwlanderpoort te Alkmaar van buiten af naar de stad gezien, met houten voorpoort, rechts op de vesting, houten standaardmolen de Zwaan, afgebroken 1757.
1 topogr. tek.: pen en penseel in grijs, over schets in zwart krijt. r.o.: C. Pronk del ad viv: 162 x 130 mm
Bron: Noordhollands Archief, inv.nr. NL-HlmNHA_359_000227_K.
-----
Op 26 juni 1683 werd het meest zuidelijke huis aan de oostzijde van het Klein Nieuwland verkocht aan Arien Willemsz. Molenaer. Op 20 september 1685 werd het huisj weer verkocht door de erfgenamen van Neeltje Claas, laatst weduwe van Adriaan Willemsz. Molenaar. (bron: RAA, Archief van de gemeente Alkmaar, 1325-1815, inv. nr. 1536). Dit huis stond naast de molen. Het is dan ook aannemelijk, maar niet absoluut zeker, dat Adriaan Willems destijds molenaar / eigenaar was van deze molen.
Molen 06650 y Nieuwlandermolen / De Zwaan (Alkmaar)
