Molen De Zwart / De Swarte Molen, Alkmaar

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1650

verdwenen

1874

verbrand

voorganger

Alkmaar (De Zwart / oliemolen van Lieven Jansz)

opvolger

Alkmaar (De Kraton)

geschiedenis

In 1650 verwoestte een brand de voorganger. In achtkante vorm met omloop herbouwd als moutmolen De Zwart. Naast deze molen was er nog één andere moutmolen in Alkmaar.

De helft van de molen was eind 17e eeuw in bezit van Jan Cornelisz. De andere helft verkocht Simon Cornelisz Nierop op 13 september 1694 voor ƒ 5500 aan Jacob Pietersz.

De zoon van molenaar Jan Pietersz van korenmolen De Kijkduin in Schoorl (molen 07124), Claas Thomasz, kocht op 27 juli 1695 de helft van moutmolen De Swart, met het halve aandeel in schuit, paard en kar, gereedschap en zeilen, voor ƒ 5500 van Jacob Pietersz.

In 1698 deed zich voor Claas Thomasz de kans voor om de Langedijker korenmolen (molen 07572) aan te kopen. Daarom verkocht hij op 15 januari 1699 zijn halve aandeel in de Swarte Molen aan IJsbrand Cornelisz onder gelijke condities en voor hetzelfde bedrag als waarvoor hij het in 1695 had gekocht. 

In het historisch kadaster van het Regionaal Archief Alkmaar bij perceel Kad.B1201 de volgende melding (gebaseerd op Fasel): Meyndert Leegwater, meelmolenaar valt van zijn molen bij de Schermerpoort en overlijdt na twee dagen (zijn weduwe trouwt voor de tweede maal in 1733 met mr Hendrik Heye, chirurgijn).

Eigenaren volgens het verpondingenregister (Historisch kadaster RAA, kadastraal perceel Kad.B1201): 1730 Michiel NN en wed. Ysbrand Cornelisz, 1765 Machiel en de wed. Ysbrands, wed. Ysbrand van Schie en Johannes Broese, voor 1779 Cornelis Breek, 1788 Ysbrand Breek Cz, Gerrit van Tiel f20.

1795.05.27: Vergunning voor eigenaar Gerrit van Thiel om ook tarwe en rogge voor consumptie te gaan malen.

In 1815 werd Gerrit van Thiel, meelmolenaar op De Zwart, genoemd als (mede-)koper van molen De Munnik (molen 06650 p). 

In het historisch kadaster van het Regionaal Archief Alkmaar bij perceel Kad.B1201:
1829: Een korenmolen genaamd De Zwart, gebouwd in hout, gedekt met riet, hebbende een omgang en drie paar steenen, waarvan echter slechts 2 gelijktijdig kunnen werken; heeft 92 voeten vlugt, is goed onderhouden en in goede staat. Behoort in eigendom aan J. Buissink en werkt voor eigen rekening, deselve is begroot op f450 zuiver (bron: RANH, Grondbel. 83, Alkmaar Tabel nr.5 klassificatie).


De molen verbrandde in 1874 tijdens een hevig onweer. De krant verhaalt:

"Den 5 September 1874, 's avonds omstreeks 7½ uur, sloeg deze molen bij een allerhevigst onweder in brand. De bliksem drong, na een stuk van een der roeden geslagen te hebben, naar binnen en bracht voor het oog der ontstelde molenaarsvrouw, die met hare kinderen in het woonvertrek zat, eenige van die vreemde uitwerksels te weeg, als bij het inslaan meermalen zijn waargenomen. Door het naar binnen dringen van een glasraam werd een der kinderen nogal belangrijk gekwetst.

De molenaar Pieter Koorn en zijn knecht bevonden zich op den omloop; laatstgenoemde werd eraf geworpen, de eerste sprong naar omlaag en had het geluk zijne vrouw en kinderen en vervolgens nog eenige goederen uit het brandende gebouw te redden.

Op het luiden der klokken snelde de brandweer te hulp, maar de molen, van hout gebouwd en met riet gedekt en p.m. 100 mudden graan bevattende, was niet te behouden, zoodat de meeste zorg zich bepaalde tot nabuurige gebouwen. De ijzeren molenas brak door midden en viel gedeeltelijk in, gedeeltelijk met de brandende roeden buiten den molen. Te 8 uur was deze reeds geheel verwoest. Hij was voor ƒ 8.000 verzekerd en vroeger voorzien van een afleider, die men wegens min doelmatige constructie verwijderd had.

Vele lieden waren door het hevige onweder, het luiden der brandklok en den rooden gloed der lucht als van schrik bevangen; de vrouw van een bakker in de Ridderstraat, meenende dat het onheil hare woning had getroffen, ontstelde zoozeer, dat zij in de armen van haren man dood bleef."
Bron: De industrie- en korenmolens van Alkmaar, door Leo den Engelse en Pieter Schotsman +, in Alkmaar op de Wind, 2007.

In 1875 draaide de molen weer onder de naam 'De Kraton', de molen was met het achtkant van een voormalige poldermolen weer opgebouwd. Maar ook hier is op 1895 weer een einde aan gekomen door wéér een brand!