Molen De Eendracht, Zwijndrecht

Zwijndrecht, Zuid-Holland
v

korte karakteristiek

naam
De Eendracht
modeltype
Onbekende windmolen
functie
oliemolen, trasmolen, pelmolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
06496 e
oude dbnr.
V2072
Meest recente aanpassing
media-bestand
Molen 06496 e De Eendracht (Zwijndrecht)
Fragment top.mil. atlas 1849, J.F.A. Panhuijs

locatie

plaats
Zwijndrecht
plaatsaanduiding
Maasplein, De werf
gemeente
Zwijndrecht, Zuid-Holland
streek
Zwijndrechtse Waard
geo positie
X: 104522, Y: 425600
N: 51.81673, O: 4.65513

constructie

modeltype
Onbekende windmolen
krachtbron
wind
functie
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
verdwenen
geschiedenis

Rond de 19e/20e eeuw stonden er 7 industriemolens in Zwijndrecht. Vóór die tijd was er ook al een papiermolen.
Vanaf de brug over de Oude Maas (Zwijndrecht-Dordrecht) gezien naar het oosten, stonden er de volgende industriemolens zaagmolen De Rietvink, zaagmolen De Grienduil, rijstpelmolen De Rozenburg, oliemolen De Eendracht en de oliemolen Welgelegen.
Verder nog ter hoogte van De Rozenburg benedendijks korenmolen Landzigt.

*Rond 1837 ontstaat het plan om voor gezamenlijke rekening een molen te bouwen.
Het stuk grond aan de rivier lijkt daar uitermate geschikt voor.
Vliegenthart ziet wel brood in het olie slaan.
Voor Van Loon is het tevens aantrekkelijk om tras te kunnen malen. Hij kan dit zelf ook goed gebruiken voor het onderhoud van de bekading van zijn haventje.
Daarnaast onderhoudt hij de Westkeetshaven voor de eigenaren van de zoutketen.
In januari 1839 geven gemeente en provincie de benodigde vergunningen voor het stichten van een windolie- en trasmolen.

Op 8 maart 1839 (Zwijndrecht no.9214 acte no. 2) koopt Leendert Vliegenthart ten overstaan van Notaris Nibelink van Lambertus van Loon te Zwijndrecht, de onverdeelde helft van een erf, haven, boomgaard, bouwland en water, aldaar voor 300 gulden op gemeld erf, dat was gelegen aan de buitenkant des dijks, aan de rivier de Maas. Is vervolgens op kosten van Leendert Vliegenthart voor tweederde en van Lambertus van Loon voor eenderde gebouwd de wind- olie- tras- en pelmolen, genaamd 'de Eendracht'.

Bij onderhandse acte van 24 september 1839 werd door beide genoemden aangegaan de vennootschap firma Vliegenthart en van Loon, welke strekte tot het doen malen en werken van voornoemde molen en tot de handel in zaad, olie en door de molen gemalen en bewerkte goederen. Om, tot onzer onbekende redenen, heeft deze vennootschap slechts enkele jaren bestaan, want bij acte van 17 september 1842 (Zwijndrecht 9228 no. 132) wordt ten overstaan van notaris H. Schouten, aldaar door den heer Vliegenthart en van Loon meergenoemde vennootschap ontbonden, zulks per 1 juli 1842.

Leendert Vliegenthart werd voor de toen belangrijke som van 25.000 gulden alleenheerser. Hij was een man, die met zijn tijd mee wist te gaan, want toen de stoom een rol mee ging spelen maakte hij er een stoomslagerij van, hetgeen voor de omwonenden verre van prettig was. Stampers kwamen met oorverdovend lawaai in werking om lijnolie uit lijnzaad te malen. 

Rotterdamsche Courant 17 maart 1846. 
"In den morgen van den 12 dezer heeft in het dorp Zwijndrecht, nabij Dordrecht, op den pel- en trasmolen van van Loon, een treurig ongeluk plaats gehad. De zoon van den molenaar , een jongeling van 15 jaren , bezig zijnde de kammen van den molen te smeren , is daarin beklemd geraakt , en wel zoodanig , dat hij een oogenblik daarna er geheel verpletterd werd uitgehaald."

Leendert Vliegenthart schaft in 1852 als eerste molenaar in Zwijndrecht een stoommachine aan.  

De Dordrechtsche Courant, 25 november 1856
"Gisteren morgen ruim 5 ure barstte in het tegenover deze stad gelegen dorp Zwijndrecht een felle brand uit in den stoom- olie- rijst- en pelmolen van den heer L. Vliegenthart, die zoo spoedig toenam, dat het pand met al zijne bergplaatsen, waarin eene belangrijke hoeveelheid zaad, olie, koeken en rijst, eene prooi der vlammen werd. Tot op dit oogenblik brandt het voort. Met moeite is het den baas en zijn gezin gelukt aan de vlammen te ontkomen. Alles is tegen brandschade verzekerd."
Inform. P. van der Wijk, 8 maart 2016 

Algemeen Handelsblad, 26 nov 1856
"Dordrecht, 24 Nov. De gisteren vermelde brand te Zwijndrecht hevig voortgeduurd en gloeit tot nu nog tusschen de muren voort. Bijzonderheden zijn weinig bekend. Een schuitenvoerder aan het nabijzijnde veer had iemand overgebragt, toen hij op dezen ongewonen tijd licht ontdekte, hetwelk hem meer dan lamplicht toescheen; hij spoedde er zich heen en had maar juist tijd genoeg om den baas en huisgenooten te wekken, daar van alle zijden de vlammen reeds uit den molen sloegen. Gisteren op den middag was de rook buitengewoon zwaar, zoo men zegt, door het vuur vatten van het kolen-magazijn; van verdere ongelukken heeft men niets vernomen; het geheel is geassureerd (volgens gerucht voor f 200.00). "

Nwe Rotterdamsche Courant, 19 april 1857
"EENE STOOM-MACHINE
van circa 14 Paardenkracht, geschikt om in een OLIEMOLEN te worden geplaatst, WORDT TE KOOP GEVRAAGD. Belanghebbenden adresseren zich onder letter L, bij den Boekh. J. Boden te Zwijndrecht"

Groninger Courant, 16 oktober 1857
"Door het dep. Dordrecht van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen werd in de vorige week, namens het hoofdbestuur, eene zilveren medaille uitgereikt aan J. Hinselaar, machinist, in den stoom-oliemolen van den heer Vliegenthart te Zwijndrecht, voor de volgende lofwaardige daad: Toen op den 23sten Nov. des vorigen jaars een hevige brand in gemelde fabrijk uitgebroken was en het geheele gebouw rondom in lichte laaije vlammen had gezet, ontstond den vrees dat de stoomketel der fabrijk, die vastgesloten was, ten gevolge der vreeselijke hitte uiteen springen en onberekenbare nadeelen veroorzaken zoude. Daar de vrees gegrond was, werd spoedig alle verdere hulp gestaakt en ook de brandspuiten met haar personeel trokken hulp terug. Op dit oogenblik aarzelde Hinselaar niet, zich in levensgevaar te begeven, en naderde alleen het brandende gebouw, sloeg een glasraam aan stukken en klom zoo in de machine-kamer, waar hij de veiligheidsklep en de afblaaspijp van den ketel opende, zoodat men den stoom met kracht, tusschen de vlammen door, uit het brandende dak zag oprijzen, en eenige minuten daarna keerde hij langs denzelfden weg terug: terwijl van toen af de middelen tot blussching op bewaring weder konden worden aangewend. "

Dagblad van Zuidholland en 's Gravenhage, 13 april 1867
"Dordrecht, 11 April. Heden morgen is, gedurende den geheerscht hebbende orkaan, de schoorsteen van den stoommolen van de heeren Vliegenthart en Hoppen te Zwijndrecht omgevallen, in zijn val een gedeelte van een loods vernielende. Gelukkig bevond zich niemand in dien loods, zoodat het zonder verdere ongelukken afgeloopen is. "

Info : Nico Jurgens 
Bron: Zwijndrechtse Wetenswaardigheden, 
Uitgave ter gelegenheid van het 12 ½ jarig bestaan van de 
Historische Vereniging Zwijndrecht 1982-1994 
ISBN 90-73236-11-8 
Blz 242 t/m 252

Bron: 150 jaar olie en vernisfabriek L. Vliegenthart B.V.,Delft. Door L.A.van Heijningen, 1989.

nog waarneembaar

Twee kantstenen op het Maasplein.

aanvullingen

trivia

Op de kaart van Zwijndrecht/Kuijperatlas, wordt vermeld dat de molen een "stoom tras- en oliemolen" was.

Ligging volgens Ten Bruggencate: 0,25 km Zuid van kerk buitendijks, doch niet aan de Merwe.