De kwaliteit van het water in de grachten heeft eeuwenlang zorgen gebaard. Teneinde hier verbetering in te brengen werden in 1650 buiten de Haarlemmerpoort drie watermolens gebouwd die het water uit een boezem moesten uitmalen in het IJ. Het water uit de grachten werd door sluizen of duikers geloosd in deze boezem. De molens bleken echter weinig uit te richten en werden in 1667 afgebroken.
In 1688 werd een nieuwe poging gewaagd door het bouwen van vier vuilwatermolens waarvan er twee dichtbij de oude plaats buiten de Haarlemmerpoort kwamen en twee aan het einde van de Nieuwe Vaart bij Zeeburg. Aangezien de laatstgenoemde molens een te grote boezem voor zich bleken te hebben, werden ze in 1759 verplaatst naar de Kadijk bij het Funen.
De in 1759 op het Funen gebouwde molens waren evenals de huidige korenmolen van het type stellingmolen; echter iets minder hoog dan De Gooyer. De stadswatermolens hadden een vierkante gemetselde voet van één verdieping waarbinnen het wateropvoerwerktuig, een scheprad, zich bevond.
Op de stadsvuilwatermolens aan het Funen werd in 1780 een proef genomen met een hellend scheprad volgens de uitvinding van A.G. Eckhardt, die daarvoor in mei 1771 octrooi had verkregen van de Staten van Holland en West-Friesland. In de buitenste molen was een hellend scheprad geplaatst, terwijl de binnenste het gewone verticale rad behouden had.
Besluit tot de afbraak van de stadsvuilwatermolens aan het Funen werd op 9 juli 1812 genomen door de Conseil Municipal.
Deze gegevens zijn afkomstig uit diverse artikelen van mr. J.H. van den Hoek Ostende.
Nico Jurgens en H. van der Kaay, 25 januari 2008.
2e afbeelding:
De Stadsvuilwatermolens aan het Funen
Het Funen gezien van de oever van de Nieuwe Vaart in noordwestelijke richting. Geheel links op de achtergrond de toren van de Oude Kerk en de Montelbaanstoren; daarnaast, meer op de voorgrond de binnenste en de buitenste vuilwatermolen met de Oosterkerk ertussen; rechts daarvan de lijnbanen van de Admiraliteit en de Oost-Indische Compagnie met rechts erachter het Oost-Indisch Zeemagazijn; uiterst rechts, op de voorgrond, het bolwerk Jaap Hannes. Techniek: potlood; pen in grijs; penseel in kleur.
datering: 1765
collectie: Eeghen, Van; tekeningen
vervaardiger: Spaan, Jan (tekenaar)
3e afbeelding:
Kaart uit 1795 waarop de stadsvuilwatermolens (blauw omcirkeld) en molen De Gooyer (nog op Bolwerk Oosterbeer, rood omcirkeld) zijn aangegeven.
Molen 06491 b Stadsvuilwatermolen (4)/ Stadsbinnenwatermolen (Amsterdam)
Tekening van Jan Spaan, 1765
Molen 06491 b Stadsvuilwatermolen (4)/ Stadsbinnenwatermolen (Amsterdam)
Deel van kaart uit 1795 met de stadsvuilwatermolens
