Molen De Hooiberg, Amsterdam

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1750

verdwenen

1872

voorganger

Amsterdam (De Gortmolen / De Hooiberg)

geschiedenis

De molen had een voorganger, een wipstellingmolen die in 1641 werd gebouwd en in 1750 werd vervangen door deze bovenkruier. Deze bovenkruier verdween in 1872.

"Uit De Hooiberg is het Heineken-concern ontstaan."
-----

De vergunning tot verbouw van de wipstellingmolen tot bovenkruier werd verstrekt in 1750 maar was niet eerder dan 1753 afgerond. In februari 1754 kreeg onderdirecteur Van Dijk alsnog een extra toelage voor het toezicht op de verbouwing.

Dat Heineken-verhaal is wat kort door de bocht. Niet de molen is de basis voor het latere wereldconcern maar de brouwerij die de moutmolen in bezit had.

De Hooiberg was de moutmolen van de brouwerij De Hooiberg tussen Nieuwezijds Voor- en Achterburgwal aan de Molsteeg, daar waar nu Die Port van Cleve is. De brouwerij was aan het eind van de zestiende eeuw opgericht en had zeker vanaf het begin van de achttiende eeuw tot de belangrijkste brouwerijen van de stad behoord. In de jaren tachtig van die eeuw was De Hooiberg de grootste bierfabrikant van Amsterdam. In 1784 leverde men bijvoorbeeld ruim 18% van al het in Holland gebrouwen bier. Ook in het begin van de negentiende eeuw wist De Hooiberg zijn leidende positie te handhaven. Over De Hooiberg werd in 1856 gemeld dat die brouwerij na enkele aanpassingen, "nu geheel door stoom wordt gedreven en alzoo eenig in hare soort hier te lande kan genoemd worden".
Dat jaar 1856 is ook het jaar dat de brouwerij de molen afstootte, via een openbare verkoping waar ook de lusthof op bolwerk Slotermeer (zichtbaar op de onderste tekening) bij hoorde.

De Heineken Brouwerij ontstond op 15 februari 1863 toen de 22-jarige Gerard Adriaan Heineken brouwerij 'De Hooiberg' in Amsterdam kocht. Hij was daarvoor al werkzaam in het bedrijf. In 1886 werd de Amsterdamse brouwerij vervangen door nieuwbouw op de hoek van de Stadhouderskade en de Ferdinand Bolstraat in De Pijp. Die verhuizing was noodzakelijk geworden omdat de gemeente Amsterdam de Nieuwezijds Achterburgwal wilde dempen. Daardoor zou de brouwerij zijn onontbeerlijke vervoer over water kwijtraken, toen nog een punt van belang. In 1873 werd de naam van de brouwerij gewijzigd in Heinekens Bierbrouwerij Maatschappij N.V. Een deel van de voormalige brouwerij aan de NZ Voorburgwal werd een 'bierhal', waaruit Die Port van Cleve ontstaan is. In 1870 is daar nieuwbouw gepleegd.

Theo Bakker, 9 maart 2011/ 17 juni 2013.