Foto collectie J. Broere
In de "Noetul van De Neie aengetimmerten" van 1745, opgemaakt ter actualisering van de gegevens van de grondschatting, lezen we:
"Luiderus Huigtings heeft int jaar 1743 een Nieuwe meule getimmert 600-0-0, de Vulte Meule 200-0-0."
Hieruit kunnen we afleiden dat er op dat moment al een volmolen stond, die aanzienlijk minder waard was dan de nieuwe molen. Een vervolg hierop vinden we in de eveneens met dit doel opgestelde Lange staat van bouwlanden, weilanden en hooilanden van 1744 vermeldt:
"En in october 1745 is na volgende Land gemeten No. 114 De mulder bij huys en zegt dat het van de meulenberg af is en schatgeld geeft tot hofland 0:2:2:0."
Hoewel deze aantekening niet uitmunt door duidelijkheid, kan hieruit begrepen worden dat de commissie, belast met de taxatie, de mulder thuis heeft getroffen en laatstgenoemde heeft medegedeeld, dat de molenberg thans onbebouwd is en tot hofland dient. Dat betekent dat de oude volmolen toen dus afgebroken was.
In het Nieuw register van de nieuw aangetimmerde Huisen van 1749 vinden we aansluitend:
Luderus Hagting
Een nieuw huis
Bemuurt lang 20 voet. 90-0-0
agterhuis 5 vak wijt 29 voet 150-0-0
De nieuwe Vulmolen 600-0-0
-----
840-0-0
Uit het voorgaande blijkt, dat de nieuwe molen ook als volmolen diende, terwijl de oude niet meer wordt genoemd. Wanneer die eerste volmolen gebouwd werd, is onbekend. De eerste vermelding van Luderus Hagting is in het haardstedenregister van 1731, waar restanten van grondschattingen en dergelijke zijn aangetekend. Hij staat genoteerd voor 3-4-4, terwijl er voorts bij staat ''van het huis 0-2-4". Omdat het voorgaand register dateert van 1695 en daar niets te vinden is over Hagting of een volmolen moeten we aannemen, dat hij op bescheiden schaal met een molen en een huis is begonnen tussen 1695 en 1731. Blijkbaar was er met het vollen alleen toch niet genoeg te verdienen want in het grondschattings-register van 1764 lezen we achter de naam Luderus Hagting: "doet het berkmalen".
In het kohier vaste goederen van 1807 wordt aanvankelijk vermeld dat hij een volmolen heeft, doch dit is verandert in een eekmolen. In de reeds eerder genoemde Staat der Fabrieken en Trafieken van 1808 vindt men de functie van run- en schorsmolen kennelijk het belangrijkst, zelfs al blijkt dat geen vetpot te zijn:
"Plaatzen: Rolde
Benaaming/getal: Schors of taanmolen/1
Vorige staat: Geen kostwinning
Tegenwoordige staat: als voren
Middelen tot herstel of aanmoediging: Er is geen middel voor omdat alleen maar voor de schoenmaker die zelfs looijen maalt."
De exacte plaats wordt voor het eerst zichtbaar op de bekende Franse topografische kaart van 1811/1813. Vanaf 1832 kunnen we dit bevestigd zien op het kadastrale minuutplan H2.
-----
02-12-1836: Drentsche Courant
"ASSEN, den 30 November. Gisteren namiddag en avond heeft hier een buitengewoon hevige storm gewoed, welke aan de kerk en vele huizen meerdere of mindere schade heeft te weeg gebragt, terwijl in het stadsbosch een zeer groot aantal hoornen zijn omverre of aan stukken gewaaid. Van naburige plaatsen verneemt men gelijksoortige berigten. Te Rolde is een vol-molen omgewaaid."
1842: diende Hagting diende een verzoek in om zijn vol- en schorsmolen tevens als korenmolen te mogen inrichten. Burgemeester Homan merkte in zijn advies hierover op, dat er geen bedenkingen tegen de inwilliging van dat verzoek waren, indien de tegenwoordige standplaats van de molen niet zou veranderen. Het kwam hem echter voor, dat het koren malen niet met het vol- en schorsmalen gecombineerd kon worden gezien de onzindelijkheid waarmee dit gepaard ging. Overigens vond hij, dat er geen behoefte was aan een tweede korenmolen in Rolde. Omdat de bestaande korenmolen de ingezetenen genoeg kon gerieven. Niettemin kreeg Hagting reeds in februari 1842 een voorwaardelijke gunstige beslissing op zijn rekwest. De daarop volgende eeuw geschiedenis wordt beschreven in het volgende chronologische overzicht:
1832: Perceel H 529, groot 4,5 are, vulmolen, eigenaar Luderus Hagting, landbouwer te Rolde. In reg. van ingezetenen 1826 staat hij te boek als vulmolenaar
1842: De volmolen wordt tevens als korenmolen ingericht
1851: Wegens overlijden van Luderus erven zijn kinderen Hubertus, Niessien, Hillechien, en Jantien de molen.
1854: Hilligje Hagting, gehuwd met Jan Koops te Taarloo, koopt de molen
1860: De molen gekocht door Luderus Koops, koornmolenaar te Rolde, zoon van Jan en Hilligje, geboren op 20-09-1832.
1870: Via openbare verkoop eigendom naar: Hendrik Jacobs Blaak, landgebruiker te Wildervank, molenaar wordt Jan Nicolaas Smit, voordien pelmolenaar te Meeden.
1871: Wegens faillissement van J. Smit publieke verkoop van zijn persoonlijke bezittingen.
1871: molenaarsknecht gevraagd bij J. Smit te Rolde.
1872: de molen van J. Smit totaal afgebrand op 26 augustus
1873: Bouw van koorn- en pelmolen (Het thans voorkomende jaartal 1863 is dus foutief!)
1875: Eigenaar wordt Johannes Daniëls Rijkens, landbouwer te Sappemeer, later molenaar te Rolde.
1877: Wegens hermeting wordt het perceelnr H 529 gewijzigd in R 372, molen en erf, groot 2,54 are.
1892: Verkoop, eigenaar nu Jan Schuiling, molenaar te Norg, later te Rolde.
1928: door een octoberstorm wordt de houten binnenroede afgerukt. Dit bleef zo tot 1959
1944: door vererving gaat eigendom over naar de zoons: Hendrik, landbouwer en Geert, molenaar te Rolde.
1964: Door vererving worden Geert's zoons Jan en Jacob Schuiling mede-eigenaar
1968: Het perceel nr: R 372 wordt gewijzigd in R 2054.
1968: De gemeente Rolde koopt de molen bij raadsbesluit d.d. 11-4-1968
Bron: de Nieuwe Drentse Almanak, 1992, W. Houtman.
foto coll. DVM
Het boek Molens in Drenthe vermeldt op pagina 163 dat de molen in 1863 (jaartal op de baard) werd gebouwd. Recentelijk is echter een baard gevonden waaruit blijkt dat de herbouw in 1873 plaats vond.
Blijkens een advertentie van een notaris in de Prov. Drentsche en Asser Courant van 9 februari 1870. Deze vermeldt dat bij palmslag de molen van L. Kamps te Rolde op 17 maart 1870 voor de tijd van 6 jaar tevens wordt verhuurd een behuizing en gronden in gebruik geweest bij wijlen W.A. Frankforter te Rolde.
Volgens www.alledrenthen.nl, een website van het Drents Archief, overleed Wolf Arends Frankforter op 10 maart 1869 te Rolde.
G. Nienhuis, 30 mei 2019.
coll. DVM