Molen De Barnde Bok of De Barnde Molen, Jisp

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1632

verdwenen

1821

verbrand

geschiedenis

Op 5 augustus 1632 verkreeg de Jisper Dirck Pietersz. de windbrief voor De Barnde Bok. De eerste regels van deze windbrief luiden als volgt:”Consent gegeven Dirck Pietersz. tot Gisp om te moghen stellen een cleijn olijmolentgen op sijn eijghen landt aldaer. Die van de Reeckening des Graefflijch. van Hollandt gezien hebben ’t versoeck aen henluijden gedaen bij Dirck Pietersz. tot Gijsp tenderen om te hebben consent van een cleijn olijmolentgen te mogen stellen op sijn eijgen lant int velt besuiden Gisp omtrent LXXX roeden van de huijsen mitsgaders acte van de wint daer toe noodigh hem verleent te werden.” Veel meer gegevens zijn er over de vroege geschiedenis van deze molen niet voorhanden.
De Barnde Bok of Barnde Molen kreeg zijn naam ongetwijfeld omdat hij een keer in de brand heeft gestaan, Barnde = brandende. Wanneer dit precies gebeurde is niet bekend, wel heeft deze brand voor het jaar 1670 plaats gevonden. De molen werd echter niet geheel verwoest, enkel het dekriet van het lijf werd vernield. Het mag een wonder heten dat men met de beschikbare blusmiddelen in die tijd de molen heeft weten te behouden.
Op 1 februari 1670 werd het volgende verkocht:”de erven van Meijndert Pietersz. en Trijn Michielsdochter verkochten en in vollen vrijen eijgendomme getransporteert ende opgedragen te hebben aan Teunis Garbrantsz. te Wormer een olymoolen en moolenwerf, staende ende gelegen besuijden de huijsen in den Banne deses dorps, genaemt de verbarnde molen met de olytonnen en de andere losse goederen daer by zynde en dat met een vrije ganck naer ende van de voornoemde moolen gaende ende keerende.” Garbrantsz. betaalde voor het geheel een bedrag van Fl.433:6:11. Dit bedrag laat zien dat er iets mis is met de molen, maar wat is onduidelijk. Het kan goed mogelijk zijn dat Garbrantsz. de restanten van De Barnde Bok kocht, dit zou de prijs kunnen verklaren. Dit is echter niet 100% zeker, want in de transportakte staat duidelijk te lezen dat de molen de naam De Verbarnde Molen droeg. Het kan ook zijn dat de molen in een mindere staat van onderhoud verkeerde, of dat De Barnde Bok slechts een kleine enkelwerks oliemolen was.
Op 6 mei 1699 verkochten de erfgenamen van Willem Teunisz. en Garment Teunisz. de oliemolen De Verbrande Molen aan Arent Jansz. Koperslager, die er Fl.1000,- voor betaalde. Ook dit bedrag is niet extreem hoog voor een oliemolen in die tijd. Kort na de aankoop liet Arent Koperslager zijn molen tegen brand verzekeren in een assurantiecontract, dit gebeurde op 21 mei 1699. De verzekerde waarde van de molen bedroeg slechts Fl.800,-.
Op 14 juni 1727 werd in Zaandam de collectieve brandverzekering het Olieslagerscontract voor ladingen opgericht. Hiermee waren voortaan de goederen die in de oliemolens lagen opgeslagen verzekerd tegen brandschade. Ook de lading van De Barnde Bok werd hierbij verzekerd, dit gebeurde op naam van Arent Koperslager.
Op 4 februari 1734 kocht Simon Bettelem uit Jisp het volgende:”een achtkante olymoolen genaemt de brandende molen met sijn schuuren ende erff, met ses stampers, sijn bakken, ende soodanigh gereetschap ende toebehooren, als deselve laast heeft gemaalen en tegenwoordigh is, met een vrije gangh, over het lant nae het Dorp.” Verkoopster van de molen was Vrouwtje Arents Koperslager, Bettelem betaalde slechts Fl.265,- voor de molen.
Op 6 oktober 1740 kwam de gehele Barnde Bok in bezit van Gerbrant Neeff, oud-burgemeester van Jisp. Niet lang daarna verkocht hij de molen door aan Hendrick van Embden voor Fl.500,-. De molen zou niet in zijn geheel van Van Embden blijven, op 6 februari 1749 verkocht hij de helft aan burgemeester Jan Timmer van Jisp. Een en ander werd als volgt beschreven:”een enkelde olij moolen , genaemt de verbrande moolen, met zijn schuur, erf en alle gereetschappen en toebehooren, staende ende gelegen in desen banne, aan de Suijdsijde van het dorp op de noortkant van de Suijder ganssloot.”
Enkele jaren na de oprichting van het Olieslagerscontract voor ladingen, werd er ook een contract opgericht waarin de opstallen van de molens konden worden verzekerd. Op 6 oktober 1749 traden dan ook de eigenaars van De Barnde Bok toe tot deze verzekering.
De Barnde Bok zou de rest van zijn bestaan in bezit blijven van Jan Timmer en na diens overlijden omstreeks 1810 van zijn weduwe.
Op 14 december 1821 raakte de molen door onbekende oorzaak in brand en werd hij totaal verwoest. Eigenaresse de weduwe J. Timmer, die nog steeds was verzekerd bij het olieslagerscontract kreeg ƒ 13.952,70 uitgekeerd voor de gelede schade. De Barnde Bok werd niet herbouwd.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz.197
- “Gedenkboek van het olieslagerscontract” 1912
- “Het Olieslagerscontract” R. Couwenhoven 2002 blz. 51
- “Molens te Jisp” J. Klopper 1992 blz. 50-55
- “het Dorp aan de rivier de Ghyspe” H.P. Moelker 1976 blz. 101-103
- “Zaanse Windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 24
F. Rol, Zaandijk.