Molen Het Jonge Vool / Peet Ant / Antje, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1677

verdwenen

1894

gesloopt

geschiedenis

Het bouwjaar van het Jonge Vool ligt nog steeds in het duister. Deze veerzager, die niet groot van stuk was, werd voor het eerst genoemd op 24 februari 1678. Op die dag meldden Dirck Jan Sijmonsz. en Cornelis Jansz. Bruijn dat zij een veerzaagmolen zonder erf hadden verkocht aan Cornelis Jacobsz. Schoen. Eigenaresse van het land was Maritje Carse. Cornelis Schoen betaalde voor de veerzager een bedrag van Fl.271,-, dit laat zien dat de molen zeker niet tot de grotere van zijn soort behoorde.
Cornelis Schoen werkte niet lang met het Jonge Vool. Op 19 maart 1682 verkocht hij het volgende:”een houtzaagmolen met gereedschappen genaamd het Jonge Vooll, staande bij Zaandam op de Vaart, belend ten zuiden door Jan Stoffelsz. en ten noorden door Claes Stoffelsz. Erfpacht: “dubbele huur”.” Voor een bedrag van slechts Fl.250,- werd de molen toen verkocht aan Gerrit Cornelisz. Visscher.
Het molentje bleef lang werken voor de familie Visscher, die later hun achternaam inkortten tot Vis. In ieder geval was Gerrit Visscher nog in 1709 werkzaam met het Jonge Vool, in dat jaar kocht hij nl. nog een stuk grond ten oosten van de molen. Na het overlijden van Gerrit Visscher ging de molen over naar zijn zoon Walig Gerritsz. Vis. De molen stond toen nog steeds te boek als verenzager. Walig Vis werkte tot eind 1762 met het Jonge Vool. In de maand december verkocht hij de molen aan burgemeester Dekker van Westzaandam. Dirk Simonsz. Dekker betaalde Fl.700,- voor de molen, die toen vermoedelijk was ingericht als wagenschotzager.
In het testament van Dirk Dekker, gedateerd 9 juni 1775 was het volgende opgenomen:”De zoon Arend mag o.m. overneemen de Moolen het Jonge Vool met houttuinen, etc. en het land daar tegenover daar de moolen de Preeker heeft gestaan.” Of Arend Dekker daadwerkelijk met de molen heeft gewerkt is niet duidelijk, in 1792 stond het Jonge Vool op naam van Jacob Dekker, welke de molen op 18 maart 1812 verkocht aan Hendrik Meemeling.
Omstreeks deze tijd zal de molen zijn verbouwd tot balkenzager, alhoewel dit niet valt te bewijzen. Hendrik Meemeling werkte ruim twintig jaar met de kleine balkenzager, die hij op 25 juni 1835 verkocht aan Pieter Mul, voor Fl.1360,-. Pieter Mul die later met andere houtzaagmolens actief zou zijn binnen de Zaanstreek deed het Jonge Vool op 1 mei 1843, voor Fl.2000,- over aan Pieter Poel. Een kleine veertig jaar zou de molen zijn balken zagen voor de familie Poel, totdat op 4 november 1880 Marten Pietersz. Poel het volgende te koop aanbood:”Een kapitalen, hechten, sterken en goed doortimmerden houtzaagmoolen zijnde een bovenkruier, genaamd “het Jonge Vool”; met toebehoren staande en gelegen te Zaandam in het Westzijderveld, aan en bewesten de Vaart, achter het Huismanspad.” De molen werd toen gekocht door Izaak Akkerman voor een bedrag van Fl.2687,-. Akkerman werkte ook met de paltrok “de Otter” die iets ten noordoosten van het Jonge Vool stond.
Op 11 januari 1886 raakte een van de houtloodsen van het molentje in brand en ging geheel verloren, tijdens deze brand liep de molen geen schade op.
Het Jonge Vool verdween in juni 1894 door sloop uit de Zaanstreek. In dit gedeelte van Zaandam werd toen behoorlijk aan stadsuitbreiding gedaan. In de voorliggende jaren was men begonnen met de uitbreiding van het Otterspad en de aanleg van de spoorbuurt. Op het erf van het Jonge Vool kwamen de huizen te staan van de 2e Groenlandskade en het verlengde van de Oranjestraat. Straten die overigens nu ook niet meer bestaan.
Het Jonge Vool verdween niet in zijn geheel, want met een gedeelte van zijn sloophout werd in Hoofddorp de onderbouw getimmerd voor het korenmolentje “Hoop op Zegen”. De bovenbouw van deze molen was afkomstig van de Koger zaagmolen “de Tulp”. Het geheel is aldaar verbrand in 1926.

Over de bijnaam van de molen schrijft Pieter Boorsma in zijn boek “Zaanse Windmolens” het volgende: ”De eigenlijke naam van den molen hoorde men bijna nooit noemen, men sprak, wanneer het ’t het Jonge Vool betrof van ’t Antje of Peet (tante) Ant, een bijnaam die vermoedelijk ontstond toen de molen eigendom was van een ‘joffer’ dien Antje heette.”

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 99
- “het Bakkerspad” uitgave werkgroep historie Oud West 1996 blz. 23
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 335
- “Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 2” T. Neuhaus 1987 blz. 99
- “250 Zaanse molens” R. Couwenhoven 2001 blz. 47
- “Zaanse Windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 222-223
F. Rol, Zaandijk.