Molen Het Noordsche Bosch, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1731

verdwenen

1880

gesloopt

geschiedenis

Het bouwjaar van het Noordsche Bosch is nog niet achterhaald. De molen wordt voor het eerst vermeld op 5 april 1731. Op die dag werd hij genoemd bij een houtverkoping door de weduwe van Cornelis Jansz. Bruyn. Het hout dat moest worden verkocht, lag gedeeltelijk bij deze molen opgeslagen. Over deze paltrok is verder niet veel bekend. Een groot deel van de achttiende eeuw behoorde het Noordsche Bosch toe aan de bekende houtzagerfamilie Korver, die in de loop der jaren een groot aantal Zaandamse houtzaagmolens bezat. Halverwege de negentiende eeuw kwam de molen in bezit van M.Poel.
Op 16 februari 1880 brak onder het zagen de bovenas van de molen. Het neerstortende gevlucht veroorzaakte zo'n grote schade aan de molen, dat Poel besloot het Noordsche Bosch niet meer te herstellen. De molen werd gesloopt en Poel liet op het erf van de molen een stoomzagerijtje bouwen waarop molennaam overging. Deze stoomzagerij werd gebouwd door de molenmakers Pieter en Jacob de Vries.
Na in gebruik te zijn genomen, werd het Noordsche Bosch verzekerd in het papiermakerscontract, de waarde van de zagerij bedroeg Fl.14700,-.
Op 25 maart 1887 verkocht de firma Wieger Poel & Zonen de zagerij, voor Fl.6867,-, aan de Fa. Engel van de Stadt & Zonen. De firma van de Stadt was met diverse molens gevestigd in Oostzaandam. Ook de firma E. van de Stadt moest met haar tijd mee gaan en begon langzamerhand haar molens af te stoten. In 1887 verkochten zij de bovenkruier “de Tijd”, die speciaal voor de firma het eikenhout zaagde. Voortaan werd dit zware hout gezaagd in “het Bosch”, zoals de zagerij vanaf toen heette. De zagerij blijft tot 1911 in bedrijf, in dat jaar liet de firma van de Stadt achter het toenmalige station van Zaandam, een grote nieuwe stoomzagerij bouwen die het werk van de beide kleine zagerijen overnam. (de andere zagerij van Van de Stadt stond in het Oostzijderveld en heette “de Morgenster”)
Kort nadat “de Engel”, zoals de nieuwe zagerij heette, in bedrijf kwam, werd “het Bosch” gesloopt. Het erf van de zagerij werd toen bebouwd met huizen. Dit buurtje kreeg de naam van de molen die hier zo lang had gestaan.
In maart 2004, is dit buurtje gesloopt, ondanks het feit dat er enkele huizen op de gemeentelijke monumentenlijst stonden. Op de plaats van “het Noordsche Bosch” ligt voorlopig een parkeerplaats, later zal dit worden ingevuld met kantoorpanden.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 75
- “Encyclopedie van de Zaanstreek” 1991 blz. 675
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- “Engel van de Stadt, zijn voor en nageslacht” Dr. S. Hart 1951 blz. 189-191/ 196
F. Rol.
-----

Opregte Haarlemsche Courant, 2 mei 1826:
" ... in publieke veiling te verkoopen:
No. 1. Een kapitale, hechte en sterke HOUTZAAG-MOLEN, zijnde een Paltrok, genaamd HET NOORDSCHE BOSCH, gedesigneerd met No. 1238, met deszelfs Schuren, Erve of Land, Gereedschappen en verdere Aangehoorigheden, staande en gelegen te Zaandam, in het eerste Kanton, in het Veld aan de Vaart.
No. 2. Een BALKHAVEN, gelegen mede aldaar, aan het eind van het Haringpad een de Vaart beoosten de Houtzaagmolen het Boordsche Bosch, groot ruim dertie en een halve Roeden."