Molen De Dekker (2e), Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1732 - 1745

verdwenen

1888

gesloopt (vermoedelijk)

voorganger

Zaandam-West (De Dekker (1e))

geschiedenis

In 1726 stond de Dekker op naam geschreven van Dirk Simonsz. Decker, vermoedelijk was dit een broer van de bouwheer. Hij bleef vrij lang met de Dekker zagen, want in 1742 stond de molen nog steeds op zijn naam [zie de aanvullingen hieronder].

In de geschiedenis van De Dekker bestaan enige vraagtekens. Zo verdween volgens Boorsma de molen omstreeks 1775 en kwam hij daarna niet meer voor. Dit klopt echter niet. Of er nu wel of niet iets met de molen gebeurde, ook na 1775 stond De Dekker nog op zijn erf in Zaandam. Het is niet bekend of de molen tussentijds verbrandde of beschadigd raakte en zodoende moest worden herbouwd. Ook vermoed ik dat er gegevens van de Dekker en de kort bijgelegen paltrok “de Nieuwe Dekker” met elkaar verwisseld zijn.

De molen bleef lang in bezit van de familie Dekker. In het begin van de negentiende eeuw behoorde de Dekker toe aan de Oostzaandammer houtzager en burgemeester, Arend Dekker. Naast de Dekker bezat Arend Dekker ook de Oostzaandammer paltrokken “de Stuurman”, “de Boendermaker” en “de Jonge Arnoldus”, plus de bovenkruier “het Bruine Schaap”. Na het overlijden van Arend Dekker in 1813 kwamen de molens in bezit van zijn zoon Dirk Dekker, de laatste burgemeester van Oostzaandam. Deze verkocht in 1825 alle Oostzaandammer molens aan de firma Engel van de Stadt en Zonen. De Dekker bleef in handen van de familie Dekker.

Op 22 maart 1845 liet de weduwe van Dirk Dekker, Catharina Ebmeyer, de molen veilen. Vanaf de bouw in 1683 had de molen onafgebroken toebehoord aan deze familie. Op de veiling kocht Cornelis Corver Mats De Dekker, samen met de iets zuidoostelijker staande bovenkruier “de Veldlust”, ƒ 4600. Cornelis Mats was eigenaar van de oude firma de Weduwe J. Mats, die zijn oorsprong vond in het jaar 1787. Toen begon Gerrit Mats in Westzaan te werken met de bovenkruier “de Groene Jager”. Na zijn overlijden in 1818 werd hij opgevolgd door zijn zoon Jacob Mats, die in 1831 stierf. Zijn weduwe Grietje Corver zette toen de zaken voort onder de naam “de Weduwe J. Mats”, vanaf 1837 runde haar zoon Cornelis Mats de firma. De zaken werden door hem uitgebreid met de Westzaandammer paltrokken “de Vergulde Ster”, “de Koning Salomo” en “het Witte Schaap”. Een week nadat Mats zijn bedrijf met “de Veldlust” en de Dekker had uitgebreid, verkocht hij “de Groene Jager” in Westzaan aan Albert Buys. Schijnbaar wilde Mats zijn zaken concentreren in Zaandam-West. Op 4 augustus 1856 kocht Mats voor ƒ 4100 de paltrok “de Oranjeboom”. Deze molen stond iets ten noorden van “de Vergulde Ster”. Tien jaar later werd de bovenkruier “de Eendracht” gekocht die ten westen van de Dekker stond. Direct na de aankoop werd deze molen gesloopt, vermoedelijk ging het Mats alleen om het erf, het water en de loodsen. In 1872 werd de laatste molen aangeschaft voor de firma Mats, de paltrok “de Valk” die als het ware een driehoek op de kaart vormde met “de Vergulde Ster” en “de Oranjeboom”. In 1874 liet Cornelis Mats “de Veldlust” slopen en vervangen door een stoomzagerij die dezelfde naam kreeg. In 1880 traden de drie zonen van Mats toe tot de firma.
De nieuwe vennootschap zou niet lang blijven bestaan, want een jaar later overleed Cornelis Mats. De drie broers gingen nog een aantal jaren met elkaar door, maar in 1884 traden twee broers terug uit de firma, waarna Cornelis Mats Jr. verder ging onder de oude firmanaam. Kort hierna werden de molens afgestoten. Tussen de jaren 1886 en 1888 werden alle molens voor sloop verkocht, alleen “de Valk” bleef werken voor de firma Mats.

In welk jaar de Dekker precies gesloopt werd is niet bekend. P.Buijs noemt in zijn boekje “De Windmolens aan de Zaanstreek” uit 1918, het jaar 1888 als jaar van verdwijnen, helaas vergist Buijs zich nog wel eens in de jaartallen (zeer begrijpelijk, als je bedenkt dat Buijs alles uit zijn hoofd opschreef. Dan zit je er wel eens een jaar naast bij gebeurtenissen die dertig jaar eerder gebeurden.). Het is dus mogelijk dat de molen een paar jaar eerder of later gesloopt is. Zijn water en loodsen werden na afbraak bij het complex van de Veldlust getrokken.
De firma Weduwe J. Mats bleef tot 1896 bestaan. In dat jaar stierf Cornelis Mats Jr., waarna zijn weduwe besloot om de zaak te liquideren. De Valk werd verkocht aan de Firma Schipper, de Westzaner firma Dekker nam de Veldlust over. Hiermee was een einde gekomen aan een oud en gerespecteerd bedrijf.

Bronnen:
- “Engel van de Stadt, zijn voor en nageslacht” Dr.S.Hart 1951 blz. 99/ 227-230
- “De Windmolens aan de Zaanstreek” W. Buijs Pzn. 1918 blz. 48
- “het Molenmagazine” nr.5 juli 2003 R.Couwenhoven blz. 58-59
- “Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz.120
- “250 Zaanse molens” R.Couwenhoven 2001 blz. 30
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 332
F. Rol
-----

Na de sloop in 1732 van de oude molen aan het Bakkerspad werd er een nieuwe Dekker gebouwd, alleen op een ander erf. Deze tweede Dekker (1100 Zaanse Molens, blz. 51) dook op in 1745 en was eigendom van dezelfde familie als de eerste Dekker. Deze Dekker bleef vermoedelijk tot 1888 in bedrijf, en stond aan de westzijde van de Vaart, ten noorden van de Mauritsstraat.
Bert Versteeg, 11 aug. 2018.