Molen De Notenboom / De Pijpkan, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1721

verdwenen

1893

verbrand

geschiedenis

Het is niet bekend wanneer de wagenschotzager de Notenboom werd gebouwd, de vroegste vermelding dateert van 7 augustus 1721. Op die dag verkocht Pieter Claasz. Verkruyssen de helft van de molen aan Gijsbert Gerritsz. Hartogh. Hartogh betaalde aan Verkruyssen een bedrag van ƒ 900 voor dit aandeel.
Het andere aandeel in de molen behoorde vermoedelijk toe aan Claas Jansz. die in 1726 als eigenaar van de Notenboom werd genoemd.

Op 16 juni 1757 liet Gijsbert Hartogh de Notenboom tegen brand verzekeren in een assurantiecontract.

De Notenboom bleef een flinke periode in bezit van de familie Hartogh. Pas op 12 september 1795 kreeg de molen een andere eigenaar. Gerrit Hartogh liet op die dag veilen: ”Een lat en veerzaagers molen, zijnde een bove kruijer, genaamd de Nootenboom …. ten eijnde van het Blauwe pad.” De molen werd voor een bedrag van ƒ 760 verkocht aan de Koger Gerrit Dekker.

De laatste eigenaar van de Notenboom was Maarten Prinsze (1833-1909), hij werkte als loonzager met de molen. Prinsze was getrouwd met Trijntje Jelis Pekelharing, dochter van de molenaar van paltrok De Reus. Het einde van de lattenzager kwam in het jaar 1893. Op 10 maart van dat jaar raakte de molen ’s ochtends vroeg door onbekende oorzaak in brand, waarna hij volledig in de as werd gelegd. Wel bestond het vermoeden dat er kwade opzet in het spel was, in de voorliggende jaren waren er diverse zaagmolens verbrand zonder dat het personeel aanwezig was, mogelijk was er een pyromaan actief.
Na de brand van de Notenboom kocht Maarten Prinsze de Koger houtzaagmolen de Eendracht.

Over de bijnaam “de Pijpkan” schrijft Pieter Boorsma in zijn boek “Zaanse Windmolens”: “De bijnaam hield ook in dit geval, weer verband met den vorm van den molen, die veel overeenkomst vertoonde met een pijpkan: een hoge kan, onder wijd-buikig ~, het boven gedeelte sterk vernauwd, bijna recht, pijp~, buisvormig. Ook; een zeker soort peer: deze vruchten hoort men thans (1939) niet meer noemen.”

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 98
- “Zaanse Windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 150
-www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- "Den Gulden Bijkorf", Gerrit Jan Honig, 1952, blz. 293. Met dank aan Walter Prinsze, 18 maart 2019.