Molen Salomo's Recht / De Koning Salomo, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1671

verdwenen

1886

gesloopt

geschiedenis

De wagenschotzager Salomo’s Recht werd gebouwd in het jaar 1671. Op 2 september van dat jaar werd de windbrief van de molen uitgereikt aan Dirck Reijersz. Hij en zijn nazaten blijven in ieder geval tot het jaar 1726 met de molen werken. Niet lang daarna komt de Koning Salomo in bezit van Jan Claasz. Sem. In welk jaar Sem de molen kocht is niet bekend, wel stond Sem in het jaar 1742 als eigenaar van de molen te boek.
Jan Sem verzekerde Salomo’s Recht in 1749 tegen brand in een assurantiecontract. Enige jaren later wordt de zoon van Jan Sem, Klaas Jansz. Sem, houtzager met de Koning Salomo.
Omstreeks 1790 werd de molen gekocht door de broers Arend en Remmert de Vries. Later werkten zij ook met de zaagmolens “de Witte Bijl”, “de Prins van Oranje” en “de Rietvink”. De eerste twee waren paltrokken de laatste was een bovenkruier. Al deze molens stonden betrekkelijk dicht bij elkaar. Na het overlijden van Arend de Vries in 1853, werd de naam van de firma veranderd in Weduwe A. de Vries en Zoon. Zo werkte de firma nog enkele decennia door. In 1860 werd het gehele molenbezit geveild. Zowel “de Rietvink” als “de Witte Bijl” bleven in bezit van de familie de Vries. De Koning Salomo werd voor een bedrag van Fl.3100,- gekocht door Cornelis Corver Mats.

Cornelis Mats was eigenaar van de oude firma de Weduwe J.Mats, die zijn oorsprong vond in het jaar 1787. Toen begon Gerrit Mats in Westzaan te werken met de bovenkruier “de Groene Jager”. Na zijn overlijden in 1818 werd hij opgevolgd door zijn zoon Jacob Mats, die in 1831 stierf. Zijn weduwe Grietje Corver zette toen de zaken voort onder de naam “de Weduwe J.Mats”, vanaf 1837 runde haar zoon Cornelis Mats de firma. De zaken werden door hem uitgebreid met de Westzaandammer paltrokken “de Vergulde Ster”, “de Dekker” en “het Witte Schaap”. Een week nadat Mats zijn bedrijf met “de Veldlust” en “de Dekker” had uitgebreid, verkocht hij “de Groene Jager” in Westzaan aan Albert Buys. Schijnbaar wilde Mats zijn zaken concentreren in Zaandam-West. Op 4 augustus 1856 kocht Mats de paltrok “de Oranjeboom” voor Fl. 4100,-. Deze molen lag iets ten noorden van “de Vergulde Ster”. Tien jaar later werd de bovenkruier “de Eendracht” gekocht die ten westen van “de Dekker” stond. Direct na de aankoop werd deze molen gesloopt, vermoedelijk ging het Mats alleen om het erf, het water en de loodsen. In 1872 werd de laatste molen aangeschaft voor de firma Mats, de paltrok “de Valk” die als het ware een driehoek op de kaart vormde met “de Vergulde Ster” en “de Oranjeboom”. In 1874 liet Cornelis Mats “de Veldlust” slopen en vervangen door een stoomzagerij die dezelfde naam kreeg. In 1880 traden de drie zonen van Mats toe tot de firma.
De nieuwe vennootschap zou niet lang blijven bestaan, want een jaar later overleed Cornelis Mats. De drie broers gingen nog een aantal jaren met elkaar door, maar in 1884 traden twee broers terug uit de firma, waarna Cornelis Mats Jr. verder ging onder de oude firmanaam. Als blijkt dat “de Veldlust” het werk alleen aan kan, worden de molens één voor één voor sloop verkocht. In 1886 verdween de Koning Salomo uit het Westzijderveld.

In hetzelfde jaar dat de Koning Salomo verdween, had Mats ook “de Oranjeboom” voor sloop verkocht. Twee jaar later verdwenen “de Vergulde Ster” en “de Dekker” uit het Zaanse land. Als enigste molen hield Mats “de Valk” over.
Cornelis Mats stierf in 1896. Hij liet geen kinderen na, waardoor zijn weduwe Anna van de Stadt besloot om de zaken te liquideren. De zagerij “de Veldlust” werd toen verkocht aan de firma Dekker uit Westzaan, de paltrok “de Valk” werd gekocht door houthandel Schipper, die ook werkte met de paltrok “de Wildeboer” en de bovenkruier “de Bonte Arend”.
Op het erf van de gesloopte Koning Salomo werd later de fabriek “de Tijdgeest” gebouwd.
(meer info op www.duizendzaansemolens.nl)

De geschiedenis vermeldt niet of de Koning Salomo werd verbouwd van wagenschotzager tot balkenzager. Aangezien het bekend is dat de firma Mats ook handelde in wagenschot, bestaat de mogelijkheid dat de Koning Salomo tot zijn sloop wagenschot zaagde. Hetzelfde geldt overigens voor “de Oranjeboom”.

Bronnen:
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 322
- “Engel van de Stadt, zijn voor en nageslacht” Dr. S. Hart 1951 blz. 227/ 272
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 88
F. Rol.