Molen Het Witte Schaap / Het Kleine Schaap, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1646

verdwenen

1883

gesloopt

geschiedenis

Het Witte Schaap werd hoogst waarschijnlijk gebouwd in het jaar 1646. Daarmee behoorde de molen tot de oudere zaagmolens van het Westzijderveld. Het is zeer goed mogelijk dat het hier een verplaatste molen betrof.
In de eerste helft van de zeventiende eeuw werden er aan de Zaanoevers diverse zaagmolens opgericht. Toen Zaandam groter groeide kwamen deze, doorgaans, paltrokken in de verdrukking. Alhoewel er bijna geen gegevens over deze molens bekend zijn, is het waarschijnlijk dat de toenmalige eigenaren deze molens lieten afbreken en verplaatsen naar het open veld. Gezien de leeftijd van het Witte Schaap zou hij wel eens tot deze groep molens kunnen behoren, alhoewel dat niet zeker is.

De windbrief van het Witte Schaap werd op 1 oktober 1646 uitgereikt aan Claes Jansz. Schaep, die dus zijn naam aan de molen verbond. Ruim 10 jaar bouwde Schaep nog een zaagmolen die de naam Het Zwarte Schaap kreeg, de zoon van Claes Schaep bouwde in 1680 de bovenkruier Het Jonge Schaap, welke iets ten oosten van het Witte Schaap werd opgericht. Zo was de ‘schapenfamilie’ dus aardig compleet.

De molen werd in 1653 verplaatst naar zijn standplaats achter Het Jonge Schaap. De reden waarom het Witte Schaap verplaatst moest worden is onbekend. Een en ander wordt als volgt omschreven in Pieter Boorsma’s boek “Duizend Zaanse molens”.
In de dorpsrekeningen van Westzaandam staat genoteerd: "5 junij, betaelt aan Claes Jansz. Schaep voor versetten van sijn molen ƒ 180,-. 18 februari 1654, nogh aen Claes Jansz. Schaep betaelt van wege een vordering voor 't versetten van zijn molen ƒ 5,-." Het is mogelijk dat de molen tijdens een verbreding van een sloot in de weg stond.

Over de molen zijn verder niet veel vroege gegevens voorhanden. In 1726 stond Tijs Schaap als eigenaar bekend en in 1742 behoorde de molen toe aan de Westzaandammer makelaar Jacob van Sante, daarna wordt het stil rond de molen.

Rotterdamse Courant, 21 juni 1804:
Verkoping op dinsdag 26 juni 1804 van "... een kapitale hegte, sterke en weldoortimmerde HOUTZAAGMOLEN, (zynde een Wagenschot-Zager) genaamd HET WITTE SCHAAP, met SCHUREN, HOUTTUINEN, ERF en twee stukken LAND, staande en gelegen te Westzaandam; mitsgaders een extra party gezaagde en ongezaagde WAGENSCHOTTEN, PYPHOUTEN, VATHOUTEN, halve VATHOUTEN en KLOSSEN …".

Begin 1883 werd het Witte Schaap gesloopt door molensloper C. Zemel uit Zaandam. Hij adverteerde op 6 april 1883 met een partij sloophout die deels afkomstig was van de molen. Hierbij waren ook de twee roeden van de molen die een lengte hadden van 20,80 meter.

Bronnen:
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 329
- “Engel van de Stadt, zijn voor en nageslacht” Dr. S. Hart 1951 blz. 227
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 88
F. Rol.