Molen De Vlijt, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1862

verdwenen

1876

gesloopt

voorganger

Zaandam-West (De Zes Gebroeders (2e))

geschiedenis

Op 22 juli 1861 werd De Zes Gebroeders door de bliksem getroffen en verbrandde hij voor de tweede keer. De firma Mul besloot tot herbouw en in 1862 stond de molen weer op zijn penanten. Ditmaal kreeg de molen een nieuwe naam nl. “de Vlijt”.

Lang zou de nieuwe molen niet voor de firma Mul werken. Op 20 augustus 1863 werd de nieuwe molen verkocht aan houthandelaar Huybert van de Stadt.
Huybert van de Stadt was in 1847 begonnen te zagen met de paltrok “de IJsvogel”, twee jaar later breidde hij zijn zaken uit met de paltrok “de Bonsem”. Het bedrijf van Huybert van de Stadt groeide binnen korte tijd zeer sterk. In 1853 liet hij een nieuwe houtzaagmolen bovenkruier bouwen die de naam “de Zaan” kreeg. Kort daarna verwierf hij ook de paltrokken “de Smid” en “de Vergulde Hoorn”, de bovenkruier “de Liefde” en de stoomzagerij “de Kruiskerk”.
Toen van de Stadt in 1872 stierf had hij geen opvolger meer, waarna de zaken werden geliquideerd.

Na van de Stadt werd De Vlijt gekocht door de Amsterdammer houthandelaar Everardus Brandts van Doesburg. Van Doesburg werkte o.a. met de Westzaandammer paltrokken “de Held Jozua”, “de Prins van Oranje”, “de Vergulde Hoorn” en “de Abrahams Offerande”. In 1876 liet van Doesburg De Vlijt afbreken en verbouwen tot een stoomzagerij. Deze zagerij behield de molennaam. Naast de Vlijt hield van Doesburg nog de paltrokken “de Held Jozua” en “de Vergulde Hoorn” aan. De laatste werd echter kort daarna verkocht aan H. Hallie. In 1886 werd de Vlijt vergroot en uitgebreid en twee cirkelzagen en een extra zaagraam.

Everardus van Doesburg stierf in 1887 waarna zijn zoons Adriaan Pieter en Herman Jacobus het bedrijf overnamen en uitbreidden. In 1910 werd de Vlijt voorzien van een snelraam, ook werd er een nieuwe machinekamer gebouwd.

Op 12 september 1924 sloeg het noodlot nogmaals toe. De zagerij geraakte in brand en het houten gebouw werd volledig verwoest. Herman Jacobus van Doesburg was commandant van de vrijwillige brandweer, maar tijdens de brand zat hij voor zijn gezondheid in het buitenland. De brandweer moest met lede ogen zien hoe de zagerij van hun commandant in de as werd gelegd. De Vlijt werd herbouwd, ditmaal verrees er een stenen pand op de plaats van de houten zagerij.

In de crisisjaren ging het snel berg afwaarts met de firma van Doesburg. In 1936 stootten zij hun bezittingen af. De Held Jozua werd verkocht aan haar huurders, de gebroeders de Boer. De Vlijt kwam in handen van houthandel Simonsz. Slechts een kleine tak van Van Doesburg blijft bestaan, zij houden zich nog bezig met de handel van gezaagd hout. Dit duurde tot 1942, toen werd de firma van Doesburg geliquideerd.
De stenen zagerij bleef bestaan tot 1970 en werd toen gesloopt voor de aanleg van de nieuwbouwwijk “Westerwatering”.

Bronnen:
“Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 96/ 99
www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
“Engel van de Stadt, zijn voor en nageslacht” Dr. S. Hart 1951 blz. 192/ 224-225
“Zaanse Windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 49-50
“Van dik hout zaagt men planken” Uitgave ter gelegenheid van de tentoonstelling “het Westzijderveld in vroeger dagen” T. Neuhaus 1983
“De Windmolens aan de Zaanstreek” W. Buijs Pzn. 1918 blz. 85

informatie F. Rol.