Molen De Koning van Pruisen, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1758

verdwenen

1918

gesloopt

geschiedenis

De Koning van Pruisen werd gebouwd in het jaar 1758, zijn windbrief werd op 28 februari van dat jaar uitgereikt aan Jan Jacobsz. Ketelaar.
De Koning van Pruisen was een zeer grote (gerst)pelmolen die behoorlijk ver in het land was gebouwd.
De windvang voor de Pruis (verkorte veel gebruikte versie van zijn naam) was ideaal er waren in de nabije omgeving geen obstakels.
De Koning van Pruisen werd op 8 januari 1767 verhuurd, wat als volgt werd omschreven:"Een pelmoolen genaempt de Koning van Pruijsen, staande aan de Paapeveersloot aan Jan Kardinaal en Zn., voor Fl.115,- per jaar".
Op 6 september 1781 wordt de molen tegen brand verzekerd door Cornelis Remme, de verzekerde waarde van de Pruis bedraagt dan Fl.3000,-, twee jaar later werd dit bedrag verhoogd naar Fl.5000,-.
Deze Remme blijft niet lang met de Koning van Pruisen pellen, want in 1784 verkoopt hij de molen aan Dirk Volmer, die hem op zijn naam tegen brand laat verzekeren op 5 juli van dat jaar. De hoogte van de verzekerde waarde neemt iets af en wordt nu Fl.4500,-.
De verkoping van de Pruis werd als volgt omschreven:"3 july 1784 werd geveild. Een pelmolen genaamd de Koning van Pruijsen te Westzaandam, over de Noorderwatering, belend ten westen de Doopsgezinden Gemeente en ten Zuiden de Papeveersloot.
De molen heeft vrij overgang over het land van de pelmolen genaamd de Liefde". Dirk Volmer betaalde Fl.6450,- voor de molen.
Na Dirk Volmer komt de Pruis in bezit van de familie Molenaar en omstreeks het midden van de negentiende eeuw komt de Pruis in handen van Engel van de Stadt Jr.
De molen werd verzekerd bij het papiermakerscontract voor een bedrag van Fl.10000,-.
Wanneer in 1885 de waardes van de bij het papiermakerscontract verzekerde molens moeten worden herzien, wordt de Pruis Fl.1000,- minder waard.
In 1888 neemt Engel van de Stadt de zuidoostelijke gelegen pelmolen "de Zandkraai" over van H.van Heijningen.
De Koning van Pruisen verkeerde in een minder goede conditie.
Waarschijnlijk zag van de Stadt er niet veel brood in om de molen op te knappen, zodat hij hem verkocht voor Fl.7500,- aan de ex-molenmaker Cornelis de Vries. Zijn familie was reeds actief met de pelmolen "de Korenbloem" in de Wijde Wormer.
Later zou ook de Westzaner pelmolen "het Prinsenhof" aan leden van deze familie toebehoren. Cornelis de Vries laat de Koning van Pruisen opknappen en gaat zelf met behulp van Martinus Klitsie en Pieter Klaver weer gerst pellen.
Met de Koning van Pruisen is het pellen van gerst op windkracht het langst volgehouden in de Zaanstreek, nl. tot 1916.
In dat jaar verkocht de Vries de molen aan dhr. Battum.
Welke Battum dit is, wordt niet duidelijk. Of Battum nog veel met de Koning van Pruisen heeft gemalen en wat hij dan heeft gemalen is mij ook niet bekend.
In het jaar 1918, wanneer het Duitse Keizerrijk ophoudt te bestaan, wordt ook de Koning van Pruisen voor sloop verkocht, in juli van dat jaar werd de molen gesloopt. Het erf van de molen is tot op de dag van vandaag niet bebouwd, later bevond zich hier de stortplaats van de firma Pieter Schoen.

Over de naam van de molen schrijft Pieter Boorsma in zijn boek "Zaanse Windmolens" het volgende:"Frederik de Grote, naar wien hij zijn naam droeg, zou zich dan ook niet beklaagd hebben over de vrijpostigheid van den Zaankanter die het bestond een molen naar hem te noemen.
Minder gesticht zou hij geweest zijn ten aanzien van het feit, dat deze koning onder de molens, in de wandeling steeds de Pruis werd genoemd".

Bronnen:
- "Duizend Zaanse molens" P. Boorsma 1968 blz.102
- "Zaanse windmolens" P. Boorsma 1939 blz.110-111
- "Pieter Boorsma, een molenvriend" 1971 blz.48
- "Zaanse molenbranden" R. Couwenhoven 2001 blz. 60/63
- "Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel1" T.Neuhaus 1987 blz.17
F. Rol.