Molen Het Huis Assumburg / Het Varken (voorganger), Westzaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1725

verdwenen

1777

verbrand

opvolger

Westzaan (Het Huis Assumburg / Het Varken)

geschiedenis

De grauwpapiermolen Het Huis Assumburg werd gebouwd in 1725 in opdracht van de Westzaner Pieter Cornelisz. Knaap. Op 9 mei van dat jaar kreeg Knaap de windbrief voor de molen uitgereikt. Om de bouw van deze molen te bekostigen had Pieter Knaap zijn andere molen verkocht. Dit was de Assendelver papiermolen De Bestevaer. Waarom Knaap deze molen verkocht en daarna een nieuwe molen liet bouwen blijft onbekend.
Het Huis Assumburg werd gebouwd door de Zaandijker molenmaker Claas Jansz. Nota. Met de bouw van de molen was een bedrag van Fl.2500,- gemoeid. Pieter Knaap kon deze rekening echter niet voldoen, zodat hij Nota met 1/3 part in de molen betaalde. Dit aandeel vertegenwoordigde een waarde van Fl.2000,-, de overgebleven Fl.500,- betaalde Knaap contant. Nota werd dus ongewild mede-eigenaar van de door hem gebouwde molen.
Ondanks het feit dat Pieter Knaap weinig financiën bezat, werd Het Huis Assumburg in de loop der jaren vergroot en uitgebreid. Zo kon de molen omstreeks 1730 ook blauw papier produceren.
Het noodgedwongen compagnonschap tussen Knaap en Nota eindigde op 12 juli 1749 met de verkoop van de molen.
Op die dag werd Het Huis Assumburg voor een bedrag van Fl.5600,- gekocht door de Westzaners Cornelis en Dirk IJff. Zij werkten niet lang met de molen en verkochten hem op 21 november 1752 door aan de Krommenieër papiermakers Maarten Neeltjes en Jacob Busch, voor Fl.7250,-. De molen was dus behoorlijk in waarde gestegen. Neeltjes en Busch waren papiermakers met de Assendelver papiermolen De Koning die was gelegen aan de Nauernase Vaart, dicht bij Krommenie. Ook zij zouden niet lang met de molen werken. Al op 11 januari 1753 verkochten zij Het Huis Assumburg door aan de Westzaner Jacob Jacobsz. Kruijt.
Kruijt betaalde Fl.7270,- voor de molen, waarmee hij de basis legde voor een nieuwe onderneming. In 1760 breidde hij de zaken uit door de in de Zuid van Westzaan gelegen papiermolen De Pronker te kopen. Wanneer in 1766 de vader van Jacob Kruijt sterft, koopt hij van zijn moeder diens papiermolen De Ruiter. Met drie papiermolens in zijn eigendom behoorde de firma Kruijt toen tot de grotere papierproducenten in de Zaanstreek.
Op 31 augustus 1777 raakte Het Huis Assumburg, terwijl hij volop in bedrijf was, in brand. Er stond die dag een harde westenwind, zodat de molen binnen de kortste keren in lichterlaaie stond. De molen brandde tot op de penanten toe af. Het Huis Assumburg was verzekerd bij de collectieve brandverzekering het Papiermakerscontract en dus werd de schade vergoed. Jacob Kruijt kreeg een bedrag van Fl.6000,- uitgekeerd. Binnen 6 weken draaide de nieuwe molen, een ongekend stukje vakmanschap.
De nieuw gebouwde molen bleef tot 1825 in bedrijf en werd toen gesloopt.

Hoe en wanneer de molen zijn bijnaam Het Varken kreeg is niet bekend. Het stuk land waarop de molen gestaan heeft wordt nog steeds de Varkenspolder genoemd.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 227
- “Zaanse Windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 13-14
- “Zaanse molenbranden” R. Couwenhoven 2001 blz. 8
- “De Papiermolens in Noord Holland” H. Voorn 1960 blz. 458-466
- “van Kluft tot Weel” A. Sol 1989 blz. 17-18
F. Rol, Zaandijk.