Molen De Bakker / De Jonge Bakker, Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1690

verdwenen

na 1805

geschiedenis

De pelmolen De Bakker of De Jonge Bakker werd gebouwd in het jaar 1690. Omstreeks deze tijd begon de Zaanse gerstpellerij aan haar grote opmars. De kinderziektes in deze bedrijfstak waren aan het einde van de zeventiende eeuw overwonnen en dus verrezen er binnen enkele jaren vele nieuwe molens van dit type.
De Bakker werd in het voorjaar van 1690 in gebruik genomen. De molen was gebouwd in opdracht van diverse kooplieden, te weten Willem Abrahamsz. Backer, Jacob Jansz. Kool, Jan Teunisz. en Dirck Willemsz. Zemel. Op naam van deze vier heren werd de molen op 27 juli 1690 tegen brand verzekerd in een assurantiecontract. De windbrief van de molen werd, zoals vaker gebeurde, uitgereikt toen de molen al vol in bedrijf was.
Op 13 september 1690 nam Jacob Jansz. Kool dit document in ontvangst, een en ander werd als volgt beschreven in de “registers der appointementen van de rekeningen van Holland”, “Windbrief 13 september 1690 aan Jb. Jansz. Kool te Oostzaandam. Verbandbrief 19 september. …Peldegarstmolen de Jonge Backer, staande te Oostzaandam in de Noort. Erfpacht 4 Caroli gulden.”
De verbandbrief was een document dat was gekoppeld aan de windbrief. In dit document gaven de eigenaars van de molen, deze in onderpand wanneer zij hun betalingen van het windgeld niet na zouden komen. Het windgeld van de molen bedroeg jaarlijks 4 gulden. Hieruit valt op te maken dat De Bakker geen grote pelmolen was, zo betaalden de eigenaars van de vier jaar later gebouwde pelmolen De Perenboom, jaarlijks 12 gulden aan windgeld.
Op 22 maart 1711 werd De Bakker opnieuw tegen brand verzekerd. Ditmaal gebeurde dat op naam van Hendrik Kool, vermoedelijk een zoon van een der bouwheren. De Bakker zou vrij lang in bezit blijven van de families die hem in 1690 hadden laten bouwen.
In 1742 stond Aaltje Louwe, Weduwe van Hendrik Kool, rentenierster, als eigenaresse van De Bakker te boek. Zij woonde toen in een huis aan het Kattegat. Later stond de molen op naam van Pieter Zemel, welke was getrouwd met Eva Kool, een dochter van Hendrik Kool.
Na Pieter Zemel kwam De Bakker in bezit van Pieter de Boer. Na zijn dood in 1771 werd de molen door zijn erfgenamen verkocht. Hierna worden de gegevens over deze pelmolen schaars. Als een der laatste eigenaren wordt genoemd Jan Schermer. Hoelang hij met de molen actief bleef in niet bekend.
Het precieze jaar van verdwijnen van deze molen blijft in het duister liggen. Vast staat dat de molen aan het einde van de achttiende eeuw of kort na de eeuwwisseling verdween.
In deze periode had de pellerij het zwaar te voorduren. De oorzaak hiervan is terug te vinden in de roerige tijd waarin de republiek Holland verkeerde. De patriotten, de verloren vierde Engelse oorlog en het conflict met Pruisen hebben de handel geen goed gedaan. Ongetwijfeld heeft de overzeese handel in deze jaren een zeer gevoelige klap gehad, wat in de Zaanstreek als het oudste en grootste industriële gebied van West-Europa zijn weerslag heeft gehad. Enkele tientallen pelmolens stonden tegen het einde van de achttiende eeuw stil, vele kwamen nooit meer in bedrijf en werden voor sloop verkocht. Pas na de eeuwwisseling trok de pellerij weer aan.
Wanneer De Bakker nu precies verdween blijft gissen. Jan Kruijver gaf aan dat de molen in 1790 werd gesloopt. Pieter Boorsma ging ervan uit dat De Bakker kort na de eeuwwisseling verdween.

Bronnen:
- “de Zaende” 3e jaargang 1948 blz. 219
- “de Zaende” 5e jaargang 1950 blz. 79
- “Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz. 123
- “De pelmolens in het Oostzijderveld” 1925 J. Kruijver blz. 12
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
F. Rol, Zaandijk
-----

In 1787 kwam de molen tot stilstand, maar ging later toch weer malen.
In 1805 kwam de molen weer tot stilstand, en werd vermoedelijk niet lang daarna gesloopt.
Bron: "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 118-119.
Bert Versteeg, 30 sept. 2018.