Molen De Duitsman, Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1677

verdwenen

1791

gesloopt

geschiedenis

De gerstpelmolen De Duitsman werd in het jaar 1677 opgericht in het Oostzijderveld van Zaandam. Op 28 juni van dat jaar ontving de bouwheer, Lauwrens Lauwrensz., de windbrief voor de molen. Een en ander werd als volgt beschreven, “28 juni 1677, aan Lauwrens Lauwrensz., te Oostzaandam. Een peldegarstmoolen de Duitschman op Cornelis Gessens Weer in de Noord te Oostsaerdam; belend ten noorden Dirk Jansz. Heijns, ten zuiden de Erven Maarten de Boer.” Jaarlijks moest Lauwrens Lauwrensz. een bedrag van Fl. 3,00 betalen voor het gebruik van de wind. Dit bedrag laat zien dat De Duitsman maar een kleine pelmolen was, voor de later gebouwde grote molens van dit type moest doorgaans een bedrag van Fl. 12,00 aan windgeld worden betaald.
De bij de windbrief behorende verbandbrief werd twee weken later verstrekt, op 13 juli. In dit document gaf Lauwrensz. de molen in onderpand wanneer hij zijn betalingen van het windgeld verzaakte.
Op 3 juni 1681 werd De Duitsman tegen brand verzekerd in een assurantiecontract. De molen stond toen op naam van Sijmon Sijmonsz. Louw geschreven. Hierna worden de gegevens over de molen schaars. Jan Kruijver vermeldt in zijn boekje “de pelmolens in het Oostzijderveld” nog de volgende eigenaren van De Duitsman.
In 1729 was dat Jacob Willems Jaapoom, in 1770 Jan Musk en de laatste eigenaar van de molen heette Frans Groot.
In de laatste twintig jaar van de achttiende eeuw kreeg de Zaanse pellerij het zwaar te voorduren. De oorzaak hiervan is terug te vinden in de roerige tijd waarin de republiek Holland toen verkeerde. De patriotten, de verloren vierde Engelse oorlog en het conflict met Pruisen hebben de handel geen goed gedaan. Ongetwijfeld heeft de overzeese handel in deze jaren een zeer gevoelige klap gehad, wat in de Zaanstreek als het oudste en grootste industriële gebied van West-Europa zijn weerslag heeft gehad. Enkele tientallen pelmolens stonden tegen het einde van de achttiende eeuw stil, vele kwamen nooit meer in bedrijf en werden voor sloop verkocht. Pas na de eeuwwisseling trok de pellerij weer aan.

Ook de Duitsman zou deze periode niet overleven. In 1791 verkocht Frans Groot de molen voor sloop. Het lege erf van de molen verkocht hij tien jaar later aan Simon de Vries.

Bronnen:
- “de Zaende” 5e jaargang 1950 blz. 77
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 125
- “De pelmolens in het Oostzijderveld” 1925 J. Kruijver blz. 51
F. Rol, Zaandijk.