Molen De Tijd, Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1863

verdwenen

1888

afgebroken en verplaatst

verplaatst naar

De Rijp (De Volharding)

geschiedenis

De wagenschotzager De Tijd werd in 1863 geheel nieuw gebouwd en was daarmee een van de laatst gebouwde molens binnen de Zaanstreek. De Tijd werd gebouwd in opdracht van Jan van de Stadt, eigenaar van de firma Engel van de Stadt & Zoonen. In 1863 verleenden Gedeputeerde Staten van Noord-Holland vergunning voor de bouw.
Na het overlijden van zijn vader Huybert van de Stadt in 1844 had Jan van de Stadt, de oudste zoon, de zaken van zijn vader geërfd. Deze erfenis betrof de drie Oostzaandammer zaagmolens De Bakker, De Jonge Beer en De Engel. Het kostte de 28-jarige Van de Stadt veel moeite om het bedrijf van zijn vader weer winstgevend te maken. Als eerste liet hij de zaagmolen De Jonge Beer slopen en bouwde hij er een nieuwe molen voor in de plaats. Vermoedelijk voldeed de oude molen niet meer. In de daaropvolgende jaren lukte het Jan van de Stadt om weer een bloeiende zaak op te bouwen. Kort daarna traden zijn vier zoons toe tot de onderneming om zich zo te kunnen verdiepen in de handel.
Nadat het Van de Stadt was gelukt om de handel in vuren- en grenenhout weer tot een bloeiend onderdeel van zijn onderneming te maken, ging hij hetzelfde doen met de handel in eikenhout. Al het eikenhout werd in die tijd gezaagd op de paltrok De Engel. Het is echter niet duidelijk of er op deze molen nog wagenschot werd gezaagd of zware eiken stammen. Met de bouw van De Tijd werd in ieder geval de capaciteit voor het zagen van eikenhout behoorlijk vergroot.

Jan van de Stadt stierf op 28 april 1871, hij liet de firma Engel van de Stadt & Zoonen na aan zijn vier zonen.
In 1878 werd besloten om De Engel te slopen en te vervangen door een kleine stoomzagerij, deze plannen werden in 1879 gerealiseerd. Met de bouw van deze zagerij werd de bovenkruier De Bakker, die al meer dan 100 jaar in de familie was, overbodig en voor sloop verkocht.
In 1887 werd de kleine stoomzagerij Het Noordsche Bosch in Zaandam-West van de firma Poel gekocht. De firma Van de Stadt legde ƒ 6867 op tafel voor deze aankoop. Deze zagerij stond aan en ten westen van de Vaart, ten zuiden van de Stationsstraat. Na aankoop werd deze zagerij voortaan gewoon Het Bosch genoemd.

Het Bosch zou voortaan worden gebruikt voor het zagen van eikenhout, hiermee was het lot van De Tijd bezegeld. In 1888 werd De Tijd voor afbraak verkocht. Koper was de uit De Rijp afkomstige Pieter Dil, eigenaar van de schelpkalkbranderij Dillenburg. In zijn opdracht werd de molen afgebroken en verplaatst naar De Rijp om daar als cementmolen dienst te gaan doen.

Bronnen:
- “Engel van de Stadt, zijn voor en nageslacht” Dr. S. Hart 1951 blz. 113-115/ 186/ 193-203
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 121
- “Ontheemde Zaanse molens” A.M.H. Smit 2005 blz. 179-180
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 112.