Molen De Vergulde Zalm, Zaandam-West

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1695

verdwenen

1896

gesloopt

geschiedenis

Het is niet precies bekend wanneer de grote paltrok de Vergulde Zalm werd gebouwd. De molen laat voor het eerst van zich horen in het jaar 1695, hij is dan het bezit van Symon Cornelis Arentsz. en Jan Pietersz. Stuyt. Op 1 januari 1703 werd de Vergulde Zalm tegen brand verzekerd in een assurantiecontract. Als eigenaar werd toen genoteerd, Alewijn Claasz. Salm. Vermoedelijk gaf hij de aanvankelijk naamloze molen zijn naam. Omstreeks 1720 kocht Alewijn Salm zijn tweede molen, de paltrok “de Gekroonde Harp”, die prompt werd omgedoopt tot “de Gekroonde Zalm”. Alewijn Salm stierf in 1729, de Vergulde Zalm kwam toen in bezit van zijn zoon Hendrik Salm. Claas Alewijn Salm kreeg “de Gekroonde Zalm” toebedeeld.
In 1739 kwam de Vergulde Zalm in bezit van Gerrit Maartsz. Poel. Op 8 juli van dat jaar liet Poel de molen tegen brand verzekeren in een brandcontract. Hoe lang Poel precies met de molen heeft gewerkt is niet bekend, wel stond de Vergulde Zalm in 1760 op naam van zijn weduwe.
Op 7 april 1798 werd in Westzaandam het volgende ter veiling aangeboden:”Een capitale, hegte, weldoortimmerde houtzagersmoolen, genaamd de Vergulde Zalm, zijnde een paltrok, met schuren, schuitenhuis, comptoir (=kantoor) enz., enz., staande en gelegen te West Zaandam op het Rustenburg aan de Vaard, belent ten noorden Aris en Marten van Broek, ten zuiden den wegsloot.” De molen werd echter niet verkocht en is vermoedelijk kort daarna uit de hand verkocht. Niet lang na de mislukte veiling werd de Vergulde Zalm het bezit van Arent en Simon Noomen, zij verzekerden de molen op 3 juli 1806 tegen brand, de verzekerde waarde bedroeg toen Fl.2000,-, enkele jaren later werd dit verhoogd naar Fl.3000,-.
Later kwam de Vergulde Zalm te zagen voor de firma Weduwe Cornelis Corver & Zn, een firma die haar oorsprong vond in de tweede helft van de zeventiende eeuw en op dat moment een van de oudste ondernemingen binnen de Zaanstreek was. Naast de Vergulde Zalm werkte de firma Corver met de paltrokken “de Groene Jager” en “de Nieuwe Jager” en de bovenkruiers “de Groote Korf” en “de Kleine Korf”, al deze molens waren gelegen in Westzaandam.
In 1872 begon de modernisering van de firma Corver. In dat jaar werd “de Nieuwe Jager” gesloopt en vervangen door een stoomzagerij waarop de naam van de molen overging. Als het zagerijtje goed draait wordt het merendeel van de molens afgestoten. De Groote Korf werd in het jaar 1889 voor sloop verkocht. Zijn erf, loodsen en water werden later bij de stoomzagerij “de Tijdgeest” getrokken.
Nog in hetzelfde jaar verbrandde “de Kleine Korf” en een jaar later werd “de Groene Jager” gesloopt. Alleen de Vergulde Zalm bleef werken voor Cornelis Corver van Wessem, die toen directeur was van de firma Corver.
Op 9 november 1895 verkocht Corver van Wessem de stoomzagerij “de Nieuwe Jager” voor Fl.13000,- aan de firma J.Dekker uit Westzaan.
De firma Corver bleef tot 1896 bestaan en werd toen geliquideerd omdat er geen geschikte opvolger was voor Cornelis Corver. De Vergulde Zalm werd op 21 april van dat jaar uit de brandverzekering gehaald en is kort hierna gesloopt.
De houtloodsen van de Vergulde Zalm bleven bestaan en bleven aanvankelijk dienst doen waarvoor ze gebouwd waren. In de jaren twintig van de vorige eeuw werden de loodsen in gebruik genomen door de oud-ijzer handelaar Roos. De houtloodsen bleven tot omstreeks 1975 staan en werden toen gesloopt. Het erf van de Vergulde Zalm werd toen bebouwd met huizen. Dit buurtje kreeg de naam “het Salm”, genoemd naar de molen.

Bronnen:
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 328
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 92
- “Encyclopedie van de Zaansteek” 1991 blz. 783
- “Engel van de Stadt, zijn voor en nageslacht” Dr. S. Hart 1951 blz. 189-192
- “Zaanse Windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 241
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- “Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 1” T. Neuhaus 1987 blz. 2
F. Rol, Zaandijk.