Molen Het Oude Big, Koog aan de Zaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1685

of 1686 geplaatst

verdwenen

1791

gesloopt

afkomstig van

Assendelft (Het Oude Big)

geschiedenis

De pelmolen Het Oude Big kwam oorspronkelijk uit Assendelft. De molen werd daar gebouwd als oliemolen. In welk jaar dat gebeurde is niet bekend. Omstreeks 1670 werd de molen daar verbouwd tot pelmolen. Op 3 mei kochten de beide Kogers Jacob Arentsz. Boot en Willem Pietersz. Backer Het Oude Big voor Fl.1575,- van de Amsterdammer poorter Jan Albertsz. Drebbel. Het is zeer aannemelijk dat de beide Kogers de molen nog in hetzelfde jaar lieten afbreken en verplaatsen naar Koog aan de Zaan. Aldaar werd de molen op een erf ten oosten van de Watering geplaatst.
Op 26 mei 1694 werd Het Oude Big tegen brand verzekerd bij een assurantiecontract door Willem Pietersz. Backer.
Het compagnieschap tussen de familie Boot en Backer bleef vrij lang bestaan. Naast Het Oude Big waren zij ook actief met de Zaandijker pelmolen Het Guiswijf, die zij huurden.
Jacob Boot stierf in 1744 en het is niet duidelijk of we hier te maken hadden met een zeer oude man of dat deze firmant de kleinzoon was van de Jacob Boot die in 1685 Het Oude Big samen met Backer kocht. Willem Pietersz. Backer bleef nog korte tijd actief met Het Oude Big, hij stierf vermoedelijk in 1745.
In het daarop volgende jaar kwam de molen in bezit van Hendrik de Vries, waarschijnlijk de schoonzoon van Willem Backer. Hij liet Het Oude Big op 1 juni 1746 tegen brand verzekeren in de collectieve verzekering het Pelderscontract. De verzekerde waarde van de molen bedroeg toen Fl.3000,-.
Hendrik de Vries werkte tot zijn dood in 1763 met Het Oude Big, waarna de molen in parten werd verdeeld onder zijn erfgenamen.
Op 2 februari 1769 verkochten Cornelis de Vries en zijn moeder Grietje Bakker een part van Het Oude Big aan de Zaandijker peller Lubbert Koopman, die ook actief was met de Oostzaandammer pelmolen De Witte Klok. Het verkochte part vertegenwoordigde een waarde van Fl.1231,-.
Op 6 september 1781 werd het in 1728 opgerichte pelderscontract, bij notaris Albert Booker, vernieuwd. Zowel De Witte Klok, als Het Oude Big, werden opnieuw door Lubbert Koopman verzekerd. De verzekerde waarde van beide molens bedroeg respectievelijk Fl.3000,- en Fl.1800,-. Het verschil in de verzekerde waarde tussen de twee pelmolens, laat duidelijk zien dat Het Oude Big niet tot de kapitale molens behoorde.
Lubbert Koopman stierf nog in hetzelfde jaar, waarna de molen overging naar zijn zoon Pieter Koopman. Deze zou gaan werken onder de firmanaam Weduwe Koopman & Zn.
De firma Koopman bleef tot omstreeks 1789 pellen met Het Oude Big, daarna kwam de molen definitief stil te staan.
Tegen het einde van de achttiende eeuw ging het zeer slecht met de Zaanse pellerij. De oorzaak hiervan is terug te vinden in de roerige tijd waarin de republiek Holland verkeerde. De patriotten, de verloren vierde Engelse oorlog en het conflict met Pruisen hebben de handel geen goed gedaan. Ongetwijfeld heeft de overzeese handel in deze jaren een zeer gevoelige klap gehad, wat in de Zaanstreek als het oudste en grootste industriële gebied van West-Europa zijn weerslag heeft gehad.
Op 27 februari 1790 werd het volgende geveild, “Een capitale hechte...pelmolen genaamd ‘t Oude Big c.a.”. Voor het schamele bedrag van Fl.890,- kwam de molen in bezit van de firma Jacob van der Linde & Compagnon.
Een jaar later wil de firma Van der Linde alweer van de molen af en op 5 februari 1791 werd Het Oude Big nogmaals in veiling gebracht. Er wordt dan het volgende te koop aangeboden, “Een pelmolen genaamd Het Oude Big c.a. te Koog, benoorden de Weelsloot en even beoosten de Kooger Watering.” Er werd door verffabrikant Jacobus Kluyver een bedrag van Fl.100,- geboden. De veiling werd opgehouden op Fl.190,-.
Het einde van de molen naderde nu wel erg snel. Op 6 augustus 1791 werd Het Oude Big voor een bedrag van Fl.336:16:- voor sloop verkocht en nog in hetzelfde jaar verdween de molen uit het veld bij Koog aan de Zaan.

Bronnen:
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz. 153
“De molens te Assendelft” P.Boorsma 1942 blz. 26-27
www.duizendzaansemolens.nl R.Couwenhoven
“de Zaende” 3e jaargang 1948 blz. 105-112
“de Zaende” 4e jaargang 1949 blz. 297
F. Rol, Zaandijk.