Molen De Tulp, Koog aan de Zaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1659

verdwenen

1894

afgebroken en verplaatst

verplaatst naar

Hoofddorp (Hoop op Zegen)

geschiedenis

De kleine houtzaagmolen De Tulp werd gebouwd in 1659. Aanvankelijk was de molen ingericht als tabakstamper en veerzager. Deze dubbele functie kwam wel meer voor vroeger. De bouwheer van De Tulp was Jan Evertsz. Hij ontving op 20 januari 1660 de windbrief voor de molen. Jan Evertsz. was tevens actief met een andere kleine zaagmolen welke niet ver bij De Tulp vandaan stond. Deze molen werd in 1674 voor sloop verkocht.
Op 3 april 1677 bood Jan Evertsz. De Tulp te koop aan op een veiling. Het hoogste bod op de molen bedroeg Fl.500,-. Dit bod was Evertsz. kennelijk niet hoog genoeg, waarna hij de molen terugtrok uit de veiling.
Veel meer vroege gegevens over De Tulp zijn er niet voorhanden.
Op 6 september 1732 werd de “veerzager en tabaqstamper” De Tulp voor een bedrag van Fl.1325,- verkocht. Wie de molen te koop aan bood en wie hem kocht wordt niet vermeld.
Later werd De Tulp verbouwd tot wagenschotzager en toen dat niet meer loonde werd de kleine molen ingericht voor het zagen van balken.
Omstreeks 1840 kwam de molen in bezit van de Koger olieproducent Cornelis Claasz. Honig. Cornelis Claasz. Honig werkte voornamelijk met oliemolens. Hij bezat er ruim 20 en was daarmee de grootste molenbezitter in de Zaanstreek. Zijn molens waren over de gehele streek verspreid. Naast De Tulp werkte Cornelis Honig met de Koger paltrok De Groene Jager.
Na het overlijden van Cornelis Honig in 1845, kwam het gehele molenbezit in handen van zijn zoon Cornelis Cornelisz. Honig. Later deed hij de beide zaagmolens over aan zijn zoon Gerrit Cornelisz. Honig. Deze zette de houthandel zelfstandig voort.
In 1868 moest Gerrit Honig noodgedwongen De Groene Jager laten slopen omdat het tracé van de nieuwe spoorlijn Uitgeest-Zaandam precies over het molenerf liep. Honig was echter schadeloos gesteld en twee jaar daarvoor begonnen met de bouw van een nieuwe paltrok die de naam De Locomotief zou krijgen.
In 1875 breidde Honig het molenbezit uit met de aankoop van de grote Zaandammer bovenkruier De Dikkert, die op de grens van Zaandam en Koog aan de Zaan stond.
Gerrit Honig hield De Tulp tot 1894 in bedrijf. In dat jaar werd de kleine molen gesloopt. In de overgebleven zaagschuren werd toen een motor geplaatst die de windkracht overnam.
Het achtkant van De Tulp vond een nieuwe bestemming in Hoofddorp. Aldaar werd de molen herbouwd als korenmolen en kreeg hij de naam Hoop op Zegen. De onderbouw van de molen in Hoofddorp werd gebouwd van sloophout dat afkomstig was van de Westzaandammer bovenkruier houtzaagmolen Het Jonge Vool.
In Hoofddorp bleef de molen tot 1926 in bedrijf. In het laatstgenoemde jaar legde een brand hem volledig in de as.

Twee jaar na de afbraak van De Tulp bood de firma Honig De Dikkert voor sloop te koop aan. De laatste windmolen van Honig, De Locomotief, werd in 1904 afgebroken.
De zagerij De Tulp werd in de daaropvolgende jaren enkele malen vergroot en verbeterd. In 1935 tenslotte liquideerde de firma Honig en werd het terrein aan de toenmalige gemeente Koog aan de Zaan verkocht ten behoeve van woningbouw. In dat jaar werden de laatste restanten van de molen gesloopt.

Bronnen:
“Duizend Zaanse molens” P. Boorsma 1968 blz. 152-153
“Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 1” T. Neuhaus 1987 blz. 68
F. Rol, Zaandijk.