Molen De Eendracht / De Lattenpik, Koog aan de Zaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1839

circa

verdwenen

1924

1915 onttakeld 1924 gesloopt

geschiedenis

De Eendracht werd vermoedelijk in 1839 geheel nieuw gebouwd voor de Koger houtzager R. de Roos. In de gepubliceerde verslagen van de Gedeputeerde Staten van Noord- en Zuid-Holland over dat jaar werd melding gemaakt van een nieuw gebouwde houtzaagmolen in Koog aan de Zaan, enkel de Eendracht kan hiervoor in aanmerking komen. In ieder geval bestond de molen in 1846, hij werd toen te koop aangeboden. In het midden van de negentiende eeuw beleefde de Zaanse houtindustrie een opleving, waarna er enkele nieuwe houtzaagmolens werden gebouwd, waaronder de Eendracht.
De Eendracht behoorde tot de kleinere zaagmolens, zijn vlucht zal om en nabij de 17 meter hebben gelegen. De molen dreef een zaagraam en een cirkelzaag aan.
Na R. de Roos kwam De Eendracht omstreeks 1870 in bezit van Dhr. Kruifhoofd, welke de molen later weer overdoet aan de Koger houthandelaar E. Bramer.
In 1893 verkocht Bramer De Eendracht aan Maarten Prinsze. Op 10 maart van dat jaar had Prinsze zijn zaagmolen De Nootenboom, bijgenaamd De Pijpkan door brand verloren.
Bijna ging het voor Prinsze weer mis, want op 20 mei 1893 werd De Eendracht raak geslagen door de bliksem.
De brandkroniek van N. van Pomeren vermelde hierover het volgende, “1893. 20 mei ’s Namiddags omstreeks 5 uur, is de molen “de Eendracht” getroffen door het onweer, staande te Koog aan de Zaan op ’t Breedweer, betrekkelijk weinig schade. Eigenaar M. Prinsze van Zaandam.” De schade werd hersteld.
Maarten Prinsze werkte tot zijn dood in 1909 met De Eendracht. De molen werd daarna verkocht aan Jan Mulder uit Koog aan de Zaan. In 1914 liet Mulder de Eendracht uitrusten met een 20 PK oliemotor. Vermoedelijk stond de molen sindsdien stil. In de nacht van maandag 28 op dinsdag 29 december 1914 werd de Eendracht tijdens een zware storm beschadigd. De molen verspeelde zijn roeden, tevens werd de kap ontzet. De schade werd niet meer hersteld en het jaar daarop volgde onttakeling. Omstreeks 1920 kwam de zagerij definitief tot stilstand. De restanten van de molen raakten toen langzamerhand in verval. In mei 1924 werden de restanten van De Eendracht gesloopt

Op de Koog is een straat naar deze molen vernoemd. Pieter Boorsma schreef in zijn boek “Zaansche Windmolens” uit 1939 hierover nog het volgende, “De molennaam leeft nog voort in den naam eener straat, nl. De Eendrachtstraat, gelegen aan het Zuideinde der gemeente. Deze straat is, gedeeltelijk, aangelegd op de ten deele gedempte “Varkenssloot” en het voormalig “Varkenspad”, welke genoemd waren naar den oliemolen Het Varken. Bij deze naamgeving heeft het behouden van een molennaam blijkbaar voorgezeten, maar omdat de bewoners zeker niet ingenomen geweest zouden zijn met den naam “Varkensstraat” ~ men had hen dan allicht ingedeeld bij de krulstaartenfamilie ~ is de naam van het houtzaagmolentje gekozen, in weerwil van het feit dat Het Varken de “oudste papieren” had.”

Bronnen:
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz. 151-152
“Zaanse Windmolens” P.Boorsma 1939 blz. 44-45
“De Windmolens aan de Zaanstreek” W. Buijs Pzn. 1918 blz. 48
“Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 1” T.Neuhaus 1987 blz. 66
“Brandkroniek, vanaf 1656 tot september 1906” N. van Pomeren 1906 blz. 56
F. Rol, Zaandijk.