Molen De Herderin / De Nieuwe Kerk / De Nieuwe Kikker, Koog aan de Zaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1650

verdwenen

1807

afgebroken en verplaatst

verplaatst naar

Hazerswoude-Dorp (De Herderin, later resp. Nooit Gedacht, De Nijverheid en De Twee Gebroeders)

geschiedenis

De paltrok balkenzager De Herderin werd zeer waarschijnlijk gebouwd in 1650. Wie de molen liet bouwen is niet bekend. De windbrief van de molen werd vermoedelijk in 1651 opgesteld. De bijbehorende verbandakte dateerde van 26 mei 1651. In deze verbandakte gaf de eigenaar zijn molen in onderpand wanneer hij zijn betalingen van het windgeld niet nakwam. Het windgeld voor De Herderin bedroeg jaarlijks Fl.3,00.
Enkele jaren later was de molen het bezit van Heyndrick Dirksz. Sijbrantsz. Hij stierf eind 1675, waarna zijn erfgenamen de molen verkochten aan Jan Claesz. Louwe en Gerrit Claesz. Petman. Zij bezaten ieder de helft in de molen die een waarde vertegenwoordigde van Fl.1700,-. Jan Louwe stierf in 1681, waarna zijn halve aandeel in de molen werd verkocht aan zijn compagnon Gerrit Claesz. Petman. Gerrit Petman, die zich ook van de achternaam Kleijn bediende, verkocht De Herderin op 6 juni 1697 aan de Zaandammers Claes, Pieter Claasz. en Claas Cornelisz. Kuijper. Gedurende een lange tijd zou De Herderin in bezit van de familie Kuijper blijven.
In 1730 stierf Pieter Claesz. Kuijper. Hij bezat toen 2/3 part in de molen. Dit aandeel werd toegewezen aan Claes Cornelisz. Kuijper, die nu de hele molen bezat.
Op 11 november 1745 stond De Herderin op naam van Cornelis Kuijper. Op die dag liet hij de molen tegen brand verzekeren in een assurantiecontract. De verzekerde waarde van de molen bedroeg toen Fl.900,-.
Op 5 november 1757 verzekerde dezelfde Kuijper de molen bij een ander assurantiecontract, nu tegen Fl.1000,-.
Cornelis Kuijper stierf in 1775. De Herderin werd na zijn dood toebedeeld aan Cornelis Haremaker. Op 29 juni van dat jaar liet Haremaker de molen tegen brand verzekeren, dit werd als volgt beschreven, “29 juni 1775, Cornelis Haremaker treedt in met de geërfde moolen de Harderin, gestaan hebbende ten name van Cornelis Kuijper, tegen Fl.1000,-.” Cornelis Haremaker ging echter niet werken met de molen.
Op 6 januari 1776 liet hij het volgende veilen, “Een houtzaagmolen…zijnde een palsrok, genaamt de Harderin, staande en gelegen benoorden de Mallegatsloot.” Voor een bedrag van Fl.1100,- werd de molen gekocht door de Zaandammer houtzager Cornelis Cardinaal.
Cardinaal was al een poosje in de houtzagerij actief, hij werkte met de Zaandammer zaagmolens De Dikkert en De Grauwe Eend en de Koger paltrok Het Herderskind, bijgenaamd De Deutel.
Cornelis Cardinaal werkte tot zijn dood in 1804 met De Herderin. De erfgenamen van Cardinaal verkochten de molen in dat jaar voor Fl.760,- aan Pieter van Heynsbergen.
Op 12 januari 1805 werd het volgende verkocht, “Een stuk land aan de Mallegattersloot, belend ten oosten de molen de Herderin, en zijnde het ooster gedeelte van het land tussen genoemde molen en de molen de Waterhond. Het water beoosten dit land behoord aan de eigenaar van de Herderin, evenzoo de dam tussen het erf van de afgebroken molen de Harder.”
Vermoedelijk heeft Van Heynsbergen de molen nooit gebruikt. Door de Franse overheersing ging het bijzonder slecht met de Zaanse economie. In 1807 verkocht Van Heynsbergen de molen aan een inwoner uit Hazerswoude. De Herderin werd toen afgebroken en verplaatst naar dit Zuid-Hollandse dorp. Aldaar bleef de molen tot omstreeks 1900 in bedrijf en werd toen gesloopt.
Op 1 februari 1809 verkocht M. van Heynsbergen uit Zaandam het volgende, “Het molenerf, waarop de paltrok De Herderin heeft gestaan, beneffens de haven of het water bij genoemde molen behoord hebbend, belend ten westen door de koper en ten oosten door Dirk Visser.” Koper werd de Koger Dirk de Vries, hij betaalde slechts Fl.26,- voor het land.

Bronnen:
“Zaanse windmolens” P.Boorsma 1939 blz. 63-64
“Duizend Zaanse molens” P.Boorsma 1968 blz. 149-160
www.duizendzaansemolens.nl R.Couwenhoven
F. Rol, Zaandijk.