Molen De Lelie, Elkerzee / Scharendijke

Elkerzee / Scharendijke, Zeeland
b

korte karakteristiek

naam
De Lelie
modeltype
Ronde molen, grondzeiler
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

adres
Elkerzeeseweg 55b
4322 NA Scharendijke (Elkerzee)
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
04902
oude dbnr.
B875
Meest recente aanpassing
| Streek
media-bestand
Molen 04902 De Lelie (Elkerzee / Scharendijke)
Arie van Loo (22-9-2019)
Draaiend met zelfzwichting.

locatie

plaats
Elkerzee / Scharendijke
gemeente
Schouwen-Duiveland, Zeeland
streek
Schouwen-Duiveland
kadastrale aanduiding
Gemeente Middenschouwen, sectie G, nr. 453
geo positie
X: 48273, Y: 416641
N: 51.72831, O: 3.84232
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Groot; sinds de afbraak van de bovenste verdieping van het naastgelegen café-restaurant kan deze kleine molen veel meer domineren.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Elkerzeeseweg 55b
4322 NA Scharendijke (Elkerzee)
molenaar
John Wijnhoven
telefoon
0111-851700
e-mail

open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Alleen op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie

Restaurant en molenwinkel gesloten

meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Lelie via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Ronde molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen, getailleerd gemetseld, geheel gewit.
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel 16der blauwe en één koppel 16der kunststenen; menger; pletter (elektrisch); buil (vooralsnog elektrisch); sleepluiwerk

versieringen

Eenvoudige baard, donkergeel geverfd, donkergroen afgebiesd, met in donkergroen het opschrift "DE LELIE".

Opvallend aan deze molen zijn de kleuren rood-wit-blauw die overal terugkomen. In de molen zelf is verder ook regelmatig oranje verf gebruikt en de koppen van de kammen van het bovenwiel waren wit geschilderd. Bij de laatste schilderbeurt zijn ook de rode randen rond de raampjes weer aangebracht.
De klepjes van de zelfzwichting zijn eveneens afwisselend rood, wit en blauw geverfd.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; ijzeren rollen. Kruirad.
vlucht
18,65 / 18,75 m.
vang
Vlaamse vang; 4 vaste stukken. Vangbalk met haak (vangbalk boven voeghout); vangstok.
overbrenging

Bovenwiel 51 kammen
Bovenschijfloop 21 staven, steek 11,5 cm.
Spoorwiel 52 kammen
Steenschijflopen 21 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 6,01

hoogte
wiekvorm
Binnenroede zelfzwichting met Oud-Hollandse voorzomen; buitenroede Oud-Hollands met zeilen.
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
media-bestand
Roede 330, Straathof
Straathof
✉︎ 330 buiten 2019 2019 buiten aanw. 18,75
media-bestand
Roede 331, Straathof
Straathof
✉︎ 331 binnen 2019 2019 binnen aanw. 18,65
media-bestand
Roede 701, Derckx
Derckx
✉︎ 701 buiten 1992 1993 buiten 2019 18,50
media-bestand
Roede 702, Derckx
Derckx
✉︎ 702 binnen 1992 1993 binnen 2019 18,35
Pot ✉︎ ? buiten ? buiten 1991 18,50
Pot ✉︎ ? binnen ? binnen 1991 18,50
wiekverbeteringen

Rond 1900 is er op de binnenroede zelfzwichting aangebracht door de Groninger molenmaker Noordewier (die destijds ook enige tijd werkzaam was in Zierikzee). Dit systeem werd rond 1930 vernieuwd. In 1944 is dit verwijderd en weer Oud-Hollandse ophekking aangebracht.
Vanaf 1994 had de binnenroede het systeem Fauël (fokwieken) met automatische remkleppen. Dit systeem heeft men echter weer verwijderd nadat besloten was, de zelfzwichting op de binnenroede in ere te herstellen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 327, Penn & Bauduin
Penn & Bauduin
✉︎ 327 1868 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

molenmaker
H. Besoyen, Scherpenisse (1868)
omwentelingen
eigendomshistorie

Sinds 3 juli 2018 was de familie Van der Steen eigenaar van deze molen, daarvoor was dat jarenlang de gemeente Schouwen-Duiveland. Op 23 december 2020 volgde de overdracht aan de familie Plomp.

geschiedenis

Deze molen is gebouwd door molenmaker H. van Besoyen uit Scherpenisse en metselaar P. Geluk uit St. Maartensdijk. Molenaar Cornelis Mastenbroek betaalde jaarlijks ƒ 24,-- erfpacht aan landbouwer J. v.d. Bout. Diens erfgenamen verkochten in 1892 de molen aan de geneesheer van Haamstede, C.A. v.d. Watering.
In 1896 werd het recht van erfpacht in het openbaar verkocht aan W. Dijkman, die het in 1905 doorverkocht aan M. Dijkman Wzn. In 1920 werd molenaar Joh. Geene uit Zierikzee eigenaar en in 1925 zijn plaatsgenoot J. v.d. Wekken.
Abraham 'Bram' Coomans maalde hier van 1942 tot 1958, waarna hij in 1960 zijn molen overdeed aan N.V. Maatschappij tot Exploitatie van onroerende goederen "Verzicht" uit Den Haag. In 1971 kocht G. Hueting de molen, waarna de gemeente begin jaren '90 eigenaar werd.

Lang geleden werd gemalen met een koppel 16der kunst- en een koppel blauwe stenen. Oorspronkelijk was er nog een derde koppel 16der blauwe stenen aanwezig. In 1960 zijn de mengketel en buil op de begane grond verwijderd.
Het naburige pakhuis was vroeger ingericht als maalderij met een koppel 16der blauwe stenen, hamermolen, mengketel, schoonmachine, buil en drie elektromotoren om ook bij windstilte te kunnen malen. Dit gebouw werd later uitgesloopt, verhoogd en tot horecagelegenheid verbouwd. Door die verhoging kon de molen niet meer uit iedere windrichting draaien.

Bij een restauratie begin jaren '90 werd de kruilier, ooit aangebracht om het zware kruien als gevolg van slecht kruiwerk en scheefzakken van de molen te verlichten, weer vervangen door een rad. Ook werden nieuwe roeden gestoken en de molen maalvaardig gemaakt.

Sinds 2009 ging het allemaal een stuk beter: de molen was zeer regelmatig draaiend te zien, waarbij ook gemalen wordt voor het naastgelegen restaurant en de molenwinkel, gerund door molenaar Martin van der Steen en echtgenote.
Bijna onnodig te zeggen: de bewegingsbelemmering verdween. In 2014 werd de bovenbouw van het restaurant afgebroken, waardoor de molen én weer uit alle richtingen kon draaien én landschappelijk veel beter tot zijn recht kwam.
In juli 2018 werden Martin van der Steen en zijn echtgenote formeel eigenaar van deze molen.

Voor 2019 was er voor dit molentje nogal wat in de planning: om er weer uit te zien zoals op foto's van omstreeks 1930, besloot men het gevlucht te vervangen, het kruiwerk in de kap te restaureren, de stalen ramen op de steenzolder en het oude model kruirad terug te laten keren. De binnenroede moest weer zelfzwichting krijgen, de buitenroede (opnieuw) zeilrails.
Kort en goed: op 22 maart 2019 maalde men voorlopig het laatste graan, 29 maart gingen de roeden eruit en vervolgens werd de kap naast de molen op de grond geplaatst.
Nadat heel veel was hersteld (met als tegenvaller de door de bonte knaagkever aangetaste kuip) heeft men op 15 juli 2019 alles herplaatst en vervolgens ook nieuwe roeden gestoken. Eind augustus doken de eerste beelden op van de met zelfzwichting draaiende molen en vanaf de nazomer was de molen weer veelvuldig draaiend en malend te zien.

Bijzonder droevig was dan ook, dat de enthousiaste eigenaar/molenaar Martin van der Steen op 30 januari 2020 onverwacht overleed. Hij mocht slechts 58 jaar worden.

23 december 2020 werden molen en naastgelegen restaurant verkocht. De molen draait ondertussen geregeld. 

 

aanvullingen

literatuur

Michel Dellebeke, De terugkeer van de zelfzwichting in Zeeland, in: De Nieuwe Molenwereld 4 (2019), pp. 49 - 53.

foto's

foto's