- trivia
- Evenreitstermolenkolonie/ Evenreitster watermolen/ Molen van Roelf Eljes, groot 314 ha.
Tussen Noorbroeksterhamrik en Rode Til ligt Evenreiten. Bij mij aan de wand hangt een perkamenten brief met zegel uit het jaar 1772. In dat jaar werd in deze streek een molen gebouwd en daarbij een woning. Naast deze brief hangt een familiefoto. Hierop staan de molenaar en zijn vrouw, benevens zeven kinderen, allen getrouwd.
In de notulen van het Waterschap wordt vermeld, dat het in mei 1904 veertig jaar geleden was, dat een nieuwe molenaar werd aangesteld, die al die jaren zijn werk met de meeste 'naauwgezetheid en plichtsbetrachting' had gedaan en hem daarom een blijk van waardering zou worden aangeboden. Deze molenaar heette Aldert Blaauw, die gehuwd was met Lammechien van Turen. In 1864 waren mijn overgrootouders gaan wonen op een plek, waar de zware klei was verandert in bouw en weilanden, of werd afgegraven voor de steenfabrieken. Watermolenaar, kleigraven, opzichten en misschien een borreltje verkopen aan diegenen, die hier door het veld dwaalden. Uitrusten op een plek waar men zich nauwelijks kon indenken, dat er verder nog leven in de wereld bestond.
Geen verharde weg, maar een kleilaan, die in de winter onbegaanbaar was. Een vergunning was afgegeven voor het gebruik van het pad langs de spoorlijn. Huis en erf werden bewaakt door twee bouviers. In deze rimboe zagen drie zonen en vier dochters het levenslicht. Gelukkig met de kinderen, de eenzaamheid en de vrijheid rondom. Toen de 'wichter' groter werden en jongens mee naar huis mochten nemen, moesten deze laatsten eerst een examen afleggen.
'Hest verstaand van meuln's, jong keerl?'
'Nee Blaauw'
'Kúnst klai groav'n?'
'Ook nait Blaauw'
'Din bist 'n keerl van niks'
Toen de molen in 1881 werd afgebroken was Leiden in last. Opa Aldert was tegen een stoomgemaal, dat gebouwd werd. Daar zat de duivel in, en straf zou volgen.
Pinkstermaandag 1920 sloeg de bliksem in het gebouw. Men ging toen over naar elektrische bemaling. Even eens op een pinkstermaandag brandde het muldershuis af. Opa had wel gelijk gekregen. Zijn zoon Jan volgde hem op en ook deze woonde jaren met zijn gezin in Evenreiten. Ouders en kinderen waren vergroeid met hun molen. Hun achterkleinzoon erfde de liefde voor molens. Heimwee naar het verleden, Heimwee naar 'de Aurora' Evenreiten! een lege plaats! Een herrinnering!.
Bron: de Zelfzwichter, nummer 68, 1992.
-----
Het hierboven beschreven document betreffende een molen in de Evenreitster molenpolder geeft aan dat deze voorheen in het bezit is geweest van Roelf Eltjes welke verhuurd werd aan E. Albert Hindriks en E. Boels Fockes en participanten:
"Fokko Berghuys, Mede Raadsheer in Groningen wegens de Edele (...) H. Heren Burgemeester ende Raad, Drost der beide oldambten dezer: Betuige met dezens openen, zegelden brieve dat persoonlijk zijn gecompareerd de E. Albert Hindriks ende E. Boels Fockes, woonagtig te Noordbroek als gevolmagtigden van de watermolen staande onder Noordbr. In de Evenreiten de welke bekende voor haar en hare Participanten kragt. Procuratie in dato den 30. Nov. 1772, bij mij zegelaar, gezien en gelezen: in goeden gereden en gangbaren gelde ontvangen op rente genomen te hebben van de E.Roelf Eltjes, woonachtig te Zuidbroek, de summa van Zes Hondert (schrijve 600 Caroly:) Guldens. Om daarmede de restante schulden op bovenstaande molen te betalen beloven daarvan na vier gelijke guldens ten hondert rente te voldoen op den 28. Januari 1773. En zo volgens jaarlijks ons jaart op gelijke schijndag tot volkomen aflossings dezes capitaals toe. Hetwelke alle jaren vrij en lofbaar zal zijn om te mogen of te moeten aflossen, mits een vierendeel jaars te vooren gerigtelijke opzegging zij geschied. Voor de van schadelose herstelling van dit capitaal, ende voldoening van des zelfs rente (stelden) comparranten en hunne mede participanten Yder in Solidum ten onderpande alle hunne tegenwoordige en toekomende losse en vaste goederen, gene uitgezonderd, als na regten met renunciatie van Exceptien non numeriata Pecunia Ardenis divislonis en discussionis en alle andere regts beneficien en Excepten die desen hinderlijk konden zijn of ingebragt mogen worden. Tot vestenis hebbe ik, Raadsheer en thans Drost opgemelt desen met mijn aangeborenen zegel en naams subscriptie bekragtigt. Actum Zuidbroek in den jare Een duisent zevenhondert twee en zeventig den agt en twintigsten Januari, schrijve den 28. Jan. 1772
(get.) Berghuys"
Aan de achterzijde staat:
"Deze binnenstaande & zegeling met de rente van dien is ten vollen betaald en voldaan. Door de E. Albert Hinderks. Noordbroek den 26. Maay 1789
Luitjen Roelofs, in qualitie voor mijn vader, Roelf Eljes"
Hieruit valt op te maken dat de molen al voor 1772 gebouwd moet zijn, immers tot 1772 was de molen om bezit van Roelf Eltjes.
Bron: documentatie wijlen heer Blaauw.
jnjv
Oorspronkelijk telde men in de gemeente Noordbroek vijf grotere en kleinere waterschappen; door onderling overleg werd dit aantal teruggebracht tot drie. Namelijk de waterschappen "de Waterkampen", "de Korengarsterpolder" en "Evenreiten"
In februari van 1959 kwamen de ingelanden van deze drie waterschappen in een buitengewone vergadering bijeen. Aan de ingelanden wer de plannen tot fusie en de verbetering der waterstaatkundige toestand van ongeveer 1300 ha land voorgelegd door de voorzitters van de drie waterschappen. Uitvoerig werden de plannen besproken, in aanwezigheid van ir. Bosman en ir. Otto, van de cultuurtechnische dienst, door de heer J. Smeets, opzichter van de N.V. "Grontmij" te de Bilt.
Na een geanimeerde discussie werd besloten de fusie tot stand te brengen en de ingrijpende waterschapswerken uit te voeren. Begin augustus 1959 werd in tegenwoordigheid van dhr. J. Smeets in het hotel Bont openbaar aanbesteed het graven c.q. verruimen enz, van waterlopen met verwerken van de uitkomende grondspecie en bijkomende werken in het waterschap "Noordermolenkolonie" in de gemeente Noordbroek. Er waren totaal 7 inschrijvingen; aan de laagste hiervan, de heer P. Witteveen, van Surhuisterveen, werd het werk gegund van bijna een kwart miljoen gulden.
De leidingen zullen worden bekort, maar aanmerkelijk worden verbreed en uitgediept. De watertoevoer wordt verder geregeld door het plaatsen van stuwen. De wallen worden versterkt door vlechtwerk van eikenhout, waarachter takkenbossen, terwijl op de glooiingen zoden worden aangebracht, om verstuiving en verzakking te beletten. Bij de overgangen verdwijnen de houten bruggen die zo duur in onderhoud zijn; ze worden vervangen door duikers, bestaande uit zeven ringen van een meter. Sloten worden gedicht met grond die vrij komt uit de nieuw gegraven leidingen. Het oude Meerlandswater wordt bijvoorbeeld grotendeels gedicht, zolang het geen zwetsloten zijn tussen twee eigenaren. De hoofdleiding loopt vanaf Korengarst rechtdoor over de Slochterweg. En zo wordt het hele traject onder handen genomen, vanaf de Slochterweg in een boog om Korengarst heen naar Noordbroeksterhamrik naar Evenreiten.
In het laatst van juli is de Grondmij met de uitvoering van dit werk begonnen. Zo vlug mogelijk wordt het plan nu uitgevoerd en in verband met het doorlopend prachtige zomerse weer en gezien het feit dat het rijkssubsidie met ingang van 1960 met 10% wordt verminderd.
Bron: Winschoter Courant 9 sept. 1959.
jnjv
-----
Voorheen hoorde de gehele gemeente tot de afwateringseenheid "Oldambt", uitgezonderd de zuidwestelijke hoek, dat loost, dmv bemaling op het tweede pand van het Winschoterdiep (Jagerswijk, Spitsbergen en Kostverloren) en het gebied tussen van het Winschoterdiep en het Medenerdiep.
Het waterschap Oldambt werd opgericht in 1856, besloeg 495 ha en bestond uit de volgende polders:
1 De Evenreitstermolenkolonie, opgericht in 1873, 335 ha.
2 De Kielhuistermolenkolonie, werd op 06/07/1907 met bovenstaande samengevoegd
3 De Noordermolenkolonie; opgericht in 1870, in 1949 werd hier "de Kampen" in opgenomen
4 De Korengarst, opgericht in 1895, in 1935 werd "de Waterkampen" hierin opgenomen
5 Eindelijk, opgericht in 1892
6 De Vennen, opgericht in 1908
7 De Rodertilstermolenkolonie, opgericht in 1886
8 Uiterburen, opgericht 1861.
9 Stootshoorn - Veenhuizen, samengevoegd in 1917.
10 de Bolderij uit 1863
11 Overwater uit 1857
12 Tussen Loegen
13 De Munte uit 1883
Bron: documentatie wijlen heer Blaauw,
jnjv
