Molen De Paiser Meul, Peize

Peize, Drenthe
b

korte karakteristiek

naam
De Paiser Meul
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

adres
Molenpad 1
9321 CA Peize
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
04264
oude dbnr.
B25
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 04264 De Paiser Meul (Peize)

Martin E. van Doornik (24-08-2024) 
De molen draait nog steeds voorlopig met zeilen. Volgens de molenaar komt de zelfzwichting eind 2024 weer terug.

locatie

plaats
Peize
gemeente
Noordenveld, Drenthe
kadastrale aanduiding
Gemeente Peize, sectie G, nr. 356
geo positie
X: 228921, Y: 574075
N: 53.14831, O: 6.49209
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molenpad 1
9321 CA Peize
molenaar
Roelant van Eijk / Thijs Duursma
telefoon
06-38905030
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Molen: vrijdag en zaterdag 13:00 -16:00 uur en op afspraak.

Winkel: dinsdag t/m zaterdag 9.30 - 16.30 uur. 

toegangsprijzen
winkelinformatie

Verkoop van allerhande meelproducten en broodsoorten.

meelverkoop
ja
museuminformatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen

Op afspraak.

bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Paiser Meul via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet, op stenen onderbouw
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Twee koppel maalstenen; kammenluiwerk

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, zonder opschrift

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk; kruilier met rondgaande ketting
vlucht
21,40 m.
vang
Vlaamse vang; 5 vaste stukken. Vangbalk met duim; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 65 kammen
Bovenbonkelaar 42 kammen
Spoorwiel 102 kammen
Steenschijflopen 24 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 6,58

N.B. Bovenwiel en -bonkelaar zijn conisch werkend

hoogte
van de stelling: 8,90 m.
wiekvorm
Oud-Hollands met zeilen (t.). Normaliter zelfzwichting met Oud-Hollandse voorzomen op beide roeden; buitenroede bovendien met remkleppen
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Brunia ✉︎ 58 binnen 1972 1973 binnen aanw. 21,40
Brunia ✉︎ 59 buiten 1972 1973 buiten aanw. 21,40
Fransen ✉︎ g.n. buiten 1923 1923? buiten 1971? 21,50
wiekverbeteringen

Vóór 1927 heeft de molen op beide roeden zelfzwichting gekregen. Nadat in 1929 de binnenroede was gebroken is de vervangende roede als zeilroede uitgevoerd.
In 1936 werden de roeden voorzien van het systeem Dekker, wederom met zelfzwichting en nu ook dwarskleppen. 
Bij de grote restauratie van 1972/73 werd op de nieuwe roeden Oud-Hollandse ophekking (met zeilen) aangebracht. In 1980 werd de zelfzwichting (met Oud-Hollandse voorzomen) in ere hersteld. 
In maart 2022 heeft men de kleppen van de zelfzwichting tijdelijk verwijderd en een Oud-Hollandse ophekking (met zeilen!) gerealiseerd. Dit omdat eerst beide nu ruim 50 jaar oude roeden dienen te worden vervangen. Als de nieuwe roeden er zijn zal de molen opnieuw zelfzwichting krijgen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Koning ✉︎ ? ? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

molenmaker
Chr. Bremer, Middelstum (1898)
omwentelingen
eigendomshistorie

Op 12 mei 2016 droeg de gemeente Noordenveld deze molen, met nog twee andere molens binnen die gemeente, over aan de Stichting het Drentse Landschap.

geschiedenis

De geschiedenis van deze molen begint iets later dan tot 2007 werd aangenomen: niet in 1893 (zoals vaak is aangenomen en doorverteld, maar pas sinds 1898 staat deze molen in Peize. In april dat jaar vroegen de heren Kornelis de Jonge, bakker, Jan Staal, Henderikus Douwes, Jan Luinge Zan., landbouwers en Roelof Staal, bakker de gemeenteraad van Peize toestemming om een molen te mogen oprichten. De vergunning werd reeds op 11 mei verleend. Christiaan Bremer bouwde vervolgens de molen. 
Het achtkant was niet nieuw, maar afkomstig uit Enumatil en had daar gediend als pel- en oliemolen. 

In 1927 had de molen zelfzwichting op beide roeden. In 1929 brak tijdens het malen de binnenroede. De vervangende roede werd niet weer van zelfzwichting voorzien, wellicht vanwege gebrek aan kapitaal.
Nadat in 1936 molenaar Mulder overleed, werd de molen overgenomen door de plaatselijke "Coöp. zuivelfabriek en graanmaalderij De Goede Verwachting". Nog in datzelfde jaar werd de molen door Bremer gemoderniseerd: er kwamen onder meer stortkaren en een jacobsladder voor het verwerken van grote partijen graan. Ook werd de molen verdekkerd, waarbij de binnenroede weer zelfzwichtend werd.
Helaas: de coöperatie beschikte inmiddels over een grote en efficiënt ingerichte motormaalderij, waardoor de molen in de praktijk toch betrekkelijk weinig gebruikt werd. In 1955 volgde stilstand en raakte de molen in verval.
In 1961 kwam er wel een nieuwe stelling maar daar bleef het bij: de molen kwam niet meer in bedrijf. De kleppen van de zelfzwichting werden verwijderd en zo stond de molen een tijdlang doelloos. In 1967 kocht de toenmalige gemeente Peize de molen aan. Inmiddels was de toestand behoorlijk slecht. 

In 1971/1972 restaureerde molenmaker Alserda uit Doezum, opvolger van de bekende molenmaker Dijk uit Leek, de molen; daarna werd al snel weer volop gemalen door Bart Schokker, lang molenaarsknecht geweest op de molen van Snijders te Norg (die met de Bilaukleppen). De molen werd toen geëxploiteerd door bakker Piet Koning. 
In Peize viel die restauratie wat karig uit: de typisch Groninger houten bekleding op de romp werd vervangen door een rietdek (waarmee ook de kroonlijst langs het boventafelement verdween). Zelfzwichting of Dekkerwieken keerden evenmin terug: er kwam Oud-Hollandse ophekking met zeilen.
In 1980 keerde de zelfzwichting terug met op de buitenroede remkleppen in de voorzoom. Ook werd toen de kruilier vervangen door één met een rondgaande ketting.

Vijftig jaar na de grote restauratie was deze nog steeds geregeld malende molen aan herstel toe: de kleppen van de zelfzwichting waren slecht geworden en heeft men toen verwijderd. Nieuwe kleppen waren evenwel nog niet aan de orde, omdat ook beide 50 jaar oude Brunia-roeden dienden te worden vervangen. In afwachting van dat laatst, bedacht men een wat curieuze oplossing: 'Peize' kreeg een tijdelijke Oud-Hollandse ophekking, compleet met zeilen!

Dit is, najaar 2024, nog steeds het geval. De Paiser Meul wacht op vervanging van de roeden en herstel van de zelfzwichting maar maalt intussen gewoon verder! 

aanvullingen

toelichting naam

De naam van deze molen is in de praktijk ontstaan en feitelijk niet meer dan een aanduiding.

foto's

foto's