Molen Watermolen van Born, Born

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1690

verdwenen

1964

1944 door oorlogsgeweld 1964 restant gesloopt

geschiedenis

De voormalige Watermolen van Born lag in de onmiddellijke nabijheid van het Kasteel Born aan de weg naar Limbricht en maakte onderdeel uit van een eveneens verdwenen Limburgse vakwerk boerderij. Op de plaats van de boerderij ligt nu een “kinderboerderij” met park.
De molen lag op de Honsbeek die zijn oorsprong heeft in Graetbroek bij Limbricht, waar de beek onder de naam Getelbeek bekend is. De molen had een middenslagrad met een middellijn van 6,24 m. en een breedte van 0,64 m en was aan de voet van het rad voorzien van een krop. Het waterrad en de sluizen werden in 1900 vernieuwd, maar al in 1920 werd dit waterrad, het houten gangwerk en de maalstoel weer verwijderd en vervangen door een turbine en een maalstoel van gietijzer, geleverd door de firma Koppen en Frings uit Maastricht.

De watermolen behoorde oorspronkelijk, samen met de kastelen Born en Grasbroek en een windmolen gelegen bij dit kasteel Grasbroek, tot de heerlijkheid Born waar de Heren van Born de scepter zwaaiden. De Borner watermolen was in die tijd de banmolen voor deze heerlijkheid. De laatste Heer van Born was Johan Hugo, graaf van Leerode. Hij verloor in de Franse Tijd de heerlijke rechten die op zijn bezittingen rustten. Toen hij in 1807 overleed erfde zijn oom Maximiliaan zijn overgebleven bezittingen. Hij verkocht de beide kastelen, de watermolen en de windmolen en vertrok in 1813 naar zijn Pruisische stamslot. Nieuwe eigenaar werd Lodewijk Matheus Gilissen uit Maastricht. De erfgenamen van Gilissen verkochten op hun beurt de goederen aan de grondeigenaar Hendrik de Cramer, gehuwd met Elise Ransonnet. Hun erfgename was dochter Joanna Clementina de Cramer, gehuwd met Jean Baptist Barbou de Roosteren en later met de Belgische graaf Amédé du Puis de Watremont. Haar zoon Johannes B arbou erfde het kasteel Grasbroek met aanhorigheden en haar zoon uit het tweede huwelijk, Henri du Puis de Watremont, erfde het kasteel Born met aanhorigheden. Henri overleed in 1906 waarna ook het kasteel Grasbroek eveneens aan Jean Barbou verviel.

De boerderij en de watermolen zijn door de eeuwen heen steeds verpacht geweest aan boeren die tevens het beroep van molenaar uitoefenden. Een van de pachters was Pierre Pernot. Toen deze in 1890 overleed werd het bedrijf door zijn vrouw en kinderen voortgezet. Zijn dochter huwde in 1912 met Antoon Fijten en hun zoon Louis Pernot, bekend als “Lowieke van de Meule” werd later molenaar toen zijn vader aan de overzijde van de weg aan de huidige Molenstraat een nieuw bedrijf opzette in de vorm van een motormaalderij.

In 1936 brandde het kasteel Born volledig uit en werd tot de ruïne zoals ze nog op de dag van vandaag is. Op 22 mei 1944 viel een vliegtuigbom in de directe omgeving van de boerderij, waarbij een boom door de explosie werd omgeblazen en op de gebouwen terecht kwam. De boerderij en de molen werden zwaar beschadigd en omdat van herstel later niets meer terecht is gekomen, vervielen deze in de loop der jaren tot een ruïne die in 1964 werd gesloopt. De beek werd hierna overkluisd.
Waar vroeger de beek liep zijn nog enkele muurresten zichtbaar van het vroegere molengebouw met daarin een oude gevelsteen met het jaartal 1690, het jaar waar de oorspronkelijke watermolen werd gebouwd.
De straat waaraan de molen heeft gelegen is genoemd heet Barbou van Roosterenstraat, genoemd naar de vroegere bewoners van het kasteel.


Informatie van P. Vossen, 20 februari 2008

nog waarneembaar