Molen Polder 58, Molen van Faber / Westermolen, Winsum

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1832

1910 herbouwd ?

verdwenen

circa 1975

opgeslagen

verplaatst naar

Uitgeest (De Jonge Leeuw)

geschiedenis

Het bouwjaar 1910 stond op de baard vermeld.
De molen was eerst van P.G. Faber, en later van zijn weduwe A.G. Bakker c.s. In 1980 was K. Tamminga de eigenaar.

In 1944 stond de molen met 1 roede, dit werd later hersteld.
In 1966 was de molen inmiddels een ruïne.

Het Fries Molenboek van 1980 meldt dat om verder verval te voorkomen, de romp van de molen in de nabij staande boerderij was opgeslagen in afwachting van restauratie, die in ruilverkavelingsverband zou worden uitgevoerd. Doch in 1999 werd de restanten te koop aangeboden, deze gingen naar Noord-Holland.
-----

De gerestaureerde molen uit 1910 heeft van 19 t/m 21 april 2007 op de restauratiebeurs in de Brabanthallen te ’s-Hertogenbosch gestaan. Aannemersbedrijf De Leeuw B.V. uit Schagen had daar de voormalige Westermolen uit het Friese Winsum opgebouwd. Hiermee wilde dit bedrijf, dat tot tot voor enkele jaren in ’t Zand (NH) gevestigd was, terugblikken op 1894 toen Willem Jansz. de Leeuw dit bedrijf stichtte als molenmaker. Tot de jaren zestig van de vorige eeuw werd er door De Leeuw nog actief molenonderhoud gepleegd, maar nadat de poldermolens in Zijpe (NH) hun functie verloren hebben heeft het bedrijf de activiteiten in het molenonderhoud gestaakt. Pas in 1989 werd op verzoek van de provincie Noord-Holland het provinciale molenbezit in onderhoud genomen en ofschoon het zeker geen “core-business” van het bedrijf is, wordt er op bescheiden schaal onderhoud aan enkele molens uitgevoerd. Omdat er op de restauratiebeurs dit jaar speciale aandacht was voor “Het jaar van de molens”, wilde De Leeuw dit authentieke monument uit 1910 als publiekstrekker tentoonstellen.

Deze muonts die in 1910 tussen Winsum en Tjilbert [?] als poldermolen werd gebouwd, werd omstreeks 1975 gesloopt en opgeslagen in een boerderij om totale teloorgang te voorkomen. Toen de restanten in 1999 te koop werden aangeboden heeft de heer De Leeuw, die op dat moment zijn eigen molen Leonide in Anna Paulowna aan het bouwen was, zich ontfermd over de resten van de molen.

Zoals te zien is op de restauratiebeurs waren de achtkantstijlen, korbelen en legeringsbalken nog in een redelijke staat. Een behandeling tegen houtworm en het uitvullen van enkele aangetaste plekken met Renofors reparatiehars was voldoende. Van de overige opgeslagen onderdelen was niet veel meer over dan de zwaar vermolmde restanten, hetgeen de echtgenote van de heer De Leeuw deed opmerken wat hij nu toch met die stapel brandhout wilde beginnen. Overigens geen vreemde gedachte, want ook de voormalige eigenaar liep al enkele jaren rond met het idee om de restanten maar als haardhout te gebruiken. De roeden ontbraken, de as was afgebroken en van de kap waren slechts nog één voeghout, een stuk van de windpeul, een stuk spant, de korte spruit, de lange spruit en de stalen bandvang in zwaar aangetaste staat aanwezig. Voor aanvang van de restauratie heeft de heer De Leeuw onderzoek gedaan. Aangevuld met de gegevens uit het Fries Molenboek 1980 is de restauratie ter hand genomen.

Is het toeval of is er méér…………
Het kan opmerkelijk of toevallig genoemd worden dat de heer De Leeuw op een zaterdagavond een Speurder las in de Telegraaf, waarin de restanten van een oude Hollandse watermolen te koop werden aangeboden. Heel bijzonder is het feit dat hij ca. 1 jaar later bij een toeristisch bezoek aan de turfschuren in Kolhorn, die op dat moment gerestaureerd werden, twee houten molenroeden aantrof van 9 meter lengte die daar al sinds mensenheugenis lagen. In het Fries Molenboek staat vermeld dat de Westermolen vroeger beschikte over 2 houten molenroeden van 9 meter.

De beschikbare restanten van de kap gaven voldoende houvast om de kap exact te reconstrueren. Voeghouten, korte- en lange spruit, alsmede windpeul, penbalk en ijzerbalk zijn naar de authentieke maten vervaardigd. De houten as is door molenmaker Poland uit Broek op Langedijk vervaardigd en de staart met kruirad zijn net als de kap door de vakmensen van De Leeuw vervaardigd. Ook de staande beschieting van het achtkant is conform de originele bedekking, maar om de levensduur van de kap te verlengen is in afwijking van de originele staande houten beschieting gekozen voor loden losanges, waardoor lekkage door de naden van de beschieting wordt voorkomen.

Aannemer Klaas de Leeuw uit Schagen, die onlangs een (woon)molen heeft gebouwd in Anna Paulowna met behulp van een achtkant uit Uithuizen (prov. Groningen), heeft voor de molen een definitieve standplaats gevonden op het terrein van Stichting Industrieel Erfgoedpark 'De Hoop' in Uitgeest.
-----

Het is maar zeer de vraag of de molen geheel nieuw werd gebouwd in 1910. Wellicht was het gewoon een ingrijpend herstel van de oude molen. Die werd ook al als achtkant aangegeven en in de provinciale inventarisatie van 1867 bleek hij een vlucht te hebben van 30 voet: dat is vergelijkbaar met wat voor dbnr. 2874 opgegeven wordt. In elk geval zal de stenen fundering altijd dezelfde zijn geweest.
Overigens kan een in 1910 gebouwde molen nooit polder 58 hebben bemalen. De vermelding door Ten Bruggencate is namelijk niet een poldernaam, maar een verwijzing naar de waterstaatskaart van 1873.
Die polder was in 1867 25½ ha. groot en in gebruik bij boer Marten Lolkes Doting (1832-1878) die ook de opgave deed. Hij vertrok in 1873 van de boerderij, blijkens de aankondiging van een boelgoedsverkoop in de Leeuwarder Courant van 4 februari van dat jaar.
Dick Bunskoeke, 16 mei 2020.