Molen Groote Noordwolderpolder, De Hersteller, Oudega/ Aldegea

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1818

verdwenen

1918

verbrand

geschiedenis

Op 9 juni 1815 werd de Groote Woudpolder opgericht. In 1834 werd de naam gewijzigd in Groote Noordwolderveenpolder, in 1872 in Groote Noordwolderpolder. De polder werd beschouwd als een modelpolder, het voorbeeld van goedgeslaagde cultivering van een drooggelegde veenpolder.

In 1818 werd molen De Hersteller gebouwd. In het gebied waren zover bekend toen al 6 spinnekopmolens, die tussen 1847 en 1868 werden afgebroken:
- De Vlieg, ongeveer bij Marten v.d. Weg
- De Mug, achter Douwe Hoekstra over de vaart
- De Ooievaar, midden in het land bij Feike Froukje
- Het Oud Stadhuis, voor Auke v.d. Wal over de vaart
- Het Geluk, werd waarschijnlijk verplaatst achter de boerderij van Klaas Bosma.
Deze molens werden respectievelijk afgebroken in 1847, 1859, 1859, 1859, 1868, 1859 [Dat is er 1 teveel, waar welke molens stonden hebben wij nog niet kunnen achterhalen. Redactie].

Waarschijnlijk was men reeds eeuwen bezig op verschillende plaatsen in de polder te venen, doch toen Jelle Meinesz er een groot complex veengrond aankocht, werd met kracht de verordening doorgezet. De Algemeene Turfvaart werd gegraven en daarna de polder ingericht. De grootte van de polder was toen met de zogenaamde buitenpolder 350 ha en de zomerpolder 80 ha. De polder werd begrensd door de Woudvaart, de polderdijk langs de Bokkelaan en de Rien.

In 1825 was er een grote overstroming, waarvan vooral Kolderwolde veel geleden heeft. Mede daarom vergrootte men in 1834 door een reglementswijziging de polder tot 871 ha, tegenwoordig is hij 950 ha groot.

De inpoldering, bedijking en cultivering werden toen krachtig aangepakt. In de Woudvaart werd op beide einden een dam gelegd en daar overheen kwamen de polderdijken te liggen. Geweldige hoeveelheden turf werden er vergraven. De heffing van 50 cent slikgeld en 20 cent armengeld per m² gespreide slik wierp nog jarenlang voordelen af voor de latere bewoners van de polder. In 1835 werden de zware polderdijken voltooid, een jaar later werd molen De Hoop (Tenbruggencatenummer 03622 z) gebouwd en het Nieuwe Kanaal doorgraven door Feite Zand.

In 1837 werd er een houten keersluis gemaakt in de Algemeene Turfvaart. Standmolen De Hoop verbrandde in 1850 en werd herbouwd. In 1853 werd de Woudvaart in Nijega gedempt, in 1858 verrees standmolen De Vooruitgang (Tenbruggencatenummer 03684 b), in 1868 gevolgd door standmolen De Voltooiing (Tenbruggencatenummer 03622 y).

In 1868 was het vervenen zo goed als gedaan. In 1872 was ongeveer de hele polder in cultuur gebracht, en De Groote Noordwolderpolder was sinds 1873 gereglementeerd als waterschap. In 1882 verbouwde men de keersluis tot schutsluis.

In 1916 besloten Gedeputeerde Staten om de polder met het nieuw opgerichte waterschap Woudsend c.a. onder te brengen in het grote waterschap "De Drie Gemeenten", waardoor de molens in gevaar kwamen. Door onenigheden bleef de polder echter zelfstandig en werd "De Drie Gemeenten" in 1920 weer opgeheven.

Algemeen Dagblad, 6 okt 1918:
"Brand.
De groote poldermolen te Oudega (Fr.) is door den bliksem getroffen en geheel afgebrand."

De polder werd tot 1918 [?] met windbemaling droog gehouden. De molen De Hersteller te Oudega werd op 1 oktober 1918 door blikseminslag en de daaropvolgende brand verwoest. In verband met het dure jaarlijkse onderhouden de billijke stroomtarieven van het P.E.B. werd in 1925 besloten een elektrisch gemaal te bouwen. In 1925 verdwenen alle resterende windmolens van deze polder.

Bron ondermeer: "De Groote Noordwolder Polder 1815-1940", artikel in "Nieuwblad van Friesland/ Hepkema's Krante" 9 juni 1940 / De Utskoat nr. 45, maart 1987.