coll. DHM
De Tjaard van Aylvapolder kreeg al in 1680 een reglement, en was hiermee de eerste Friese polder. De polder is vernoemd naar grytman Heer Jr. Tjeard van Aylva.
De bemaling van de polder werd aanvankelijk verricht door een tweetal windwatermolens. Sinds 1859 kon de polder het met één molen stellen, na verbetering van de andere molen en de watergangen of sloten.
Na 1945 wilden de ingelanden de molen vervangen door een gemaal. Nadat mensen uit de omgeving en enkele ingelanden daartegen aktie voerden, bedacht het polderbestuur zich, en werd de molen in de jaren 1948-1949 nog gerestaureerd.
In 1959 zou er een dieselmotor komen, maar op 9 november 1959 brandde de molen geheel af. De molen had 's morgens gemalen en toen in de vroege middag de vang weer los werd gegooid, sloegen de vlammen eruit. Op de grondvesten kwam een gemaal. Dit gemaal is jaren geleden al gesloopt. Bij de sloop kwam een vierkante onderbouw van de eerste molen tevoorschijn.
In 1959 waren er al plannen voor herbouw, dat lukte toen niet. In 1989 was men van plan hiervoor de bij het waterschap Hunsingo opgeslagen delen van De Zeemeeuw (Tenbruggencatenummer 06417 c) te gebruiken, maar ook dat ging niet door.
In 2000 werd hier een andere molen geplaatst met gebruik van de Hoekstermolen (Tenbruggencatenummer 03037).
Bron ondermeer: Uit de knipseldoos nr. 17, art. door Popke Timmermans in De Utskoat nr. 55, sept. 1989.
Zutphensch dagblad, 10 november 1959
BOLSWARD. Maandagmiddag is in korte tijd de monumentale poldermolen van de Aylvapolder,, de oudste polder van Friesland, door brand verwoest.' Voor deze molen, die enkele jaren geleden dreigde te verdwijnen, doordat windkracht niet rendabel bleek en de onderhoudskosten te groot werden, is destijds een grote actie gevoerd, waardoor met steun van het rijk, de provincie en de gemeente Hennaarderadeel de molen behouden kon blijven. Maandagmorgen heeft de molen nog gemalen, doch daarbij is hij vermoedelijk te warm gelopen, ’s Middags, toen de molen stil stond, zag men vlammen boven uit de rieten kap slaan. Onmiddellijk werd de brandweer van de gemeente Hennaarderadeel, gestationeerd in Wommels, gewaarschuwd, doch deze kon niet voorkomen, dat de molen binnen een kwartier tot de grond toe afbrandde. Persoonlijke ongevallen deden zich niet voor. De Friese molens worden niet bewoond.
De roeden van deze molen hebben enige tijd dienst gedaan in " D' Heesterboom" te Leiden, maar zijn allang weer vervangen (in twee etappes, enige jaren uit elkaar, zie ook de roedendatabase).
(*) Op de kadasterkaart van 1811-1832 staat de vierkante onderbouw van de wipmolen nog aangegeven.
-----
Aanvullende gegevens, ontleend aan de Oorlogsinventarisatie van de provincie Friesland uit 1942/1943
Kadastraal bekend: Gem. Wommels, Sectie F, No. 459
Type: achtkante houten buitenkruier op gemetselde veldmuren; romp en kap gedekt met riet
Bouwjaar: onbekend
Hoogte van de molen: 12,50 m
As en roeden: ijzeren as, houten roeden
Vlucht: 21 m
Wieksysteem: oud-hollands
Eigenaar: polderbestuur, P. Eringa, Burgwerd (voorz.), J. v.d. Werf, Burgwerd (dijkgraaf), W. Lanting, Wommels (polderheer)
Molenaar: Joh. Baarda, Wommels
Opvoerwerktuig: vijzel
Opvoerhoogte: 2 m
Gem. waterverzet per uur: 3200 m3
Te bemalen oppervlak: 368 ha
In gebruik: ja, uitsluitend op windkracht
Staat van onderhoud: goed
Molenmaker: Kl. Westra te Franeker
Windbelemmering: een weinig van de in de nabijheid staande molenaarswoning
Informatie van Leo van der Drift, 9 aug. 2009.
