Molen De Zwaan, Lienden

Lienden, Gelderland
b

korte karakteristiek

naam
De Zwaan
modeltype
torenmolen, grondzeiler
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

adres
Molenstraat 5
4033 AS Lienden
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
02662
oude dbnr.
B239
Meest recente aanpassing
| Streek
media-bestand
Molen 02662 De Zwaan (Lienden)
Frank Hendriks (6-10-2018)

locatie

plaats
Lienden
gemeente
Buren, Gelderland
streek
Neder-Betuwe
kadastrale aanduiding
Gemeente Lienden, sectie L, nr. 492
geo positie
X: 163858, Y: 440098
N: 51.94926, O: 5.51605
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molenstraat 5
4033 AS Lienden
molenaar
Rik Treur
telefoon
0344-601282
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

In de regel zaterdag 10.00 - 17.00 uur.
Als men dit zeker wil weten, neem dan contact op met de familie Van Harn

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Zwaan via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
torenmolen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen, licht conisch gemetseld Vier vloeren: begane grond, maalzolder, steenzolder, kapzolder
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel 16der en twee koppel 15der kunststenen; sleepluiwerk. 

versieringen

Forse baard, met de vorm van de romp meegekromd, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met (sinds 1939) met grote letters: "Bij storm en wind is God mijn vrind".

Eenvoudige achterbaard met het opschrift '1879 Van Harn'

Boven de inrijpoort een geschilderde zwaan (2000) met daaronder het opschrift "Anno De Zwaan 1644"
(N.B. Anno 2023 wil men deze afbeelding vervangen door een andere). 

Eenvoudige windwijzer

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels; 42 ijzeren rollen. Zowel binnenkruirad als -lier.
vlucht
26,80 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangtrommel (met buiten- en binnenbediening). Pal.
overbrenging

Bovenwiel 73 kammen
Bovenschijfloop 32 staven, steek 12,0 cm.
Spoorwiel 81 kammen
Steenschijflopen 32 (2x) resp. 27 staven, steek 10,0 cm. 
Overbrengingsverhoudingen 1 : 5,96 en 1 : 6,84

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Derckx ✉︎ 85 binnen 1972 1972 binnen aanw. 26,80
Derckx ✉︎ 91 buiten 1972 1972 buiten aanw. 26,80
Pot ✉︎ ? ? 1940 buiten 1973 26,00
Fransen ✉︎ g.n. binnen 1902 1902? binnen ? 26,00
wiekverbeteringen

In 1940 werd op beide roeden het systeem Van Bussel aangebracht; in 1963 werd dit weer gewijzigd in Oud-Hollands.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 600 1869 aanw. 06,45
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

omwentelingen
eigendomshistorie

De familie Van Harn is eigenaar sinds 1879.

geschiedenis

De molen behoorde, evenals zijn voorgangers, van oudsher tot de goederen van de halve heerlijkheid Lienden, die in bezit was van de heren, later graven van Culemborg. Hij is de opvolger van een standerdmolen, die in januari 1643 was omgevallen en vernield.
Op last van de graaf van Culemborg, Philips Theodoor van Waldeck, werd de tegenwoordige molen gebouwd. Op 29 januari 1644 werd de voltooide molen te Lienden door de molenmeester Henrick Aertss. uit Utrecht geïnspecteerd en in orde bevonden. Via adellijke eigenaren (tot 1810) en daarna particulieren kwam de molen in 1879 in bezit van de familie Van Harn.

In 1939-1940 werd de molen grondig gerestaureerd (zo maalde deze daarvoor al een tijd met één roede) en werden Van Bussel stroomlijnneuzen aangebracht. Sindsdien staat ook, op voordracht van jhr. mr. van Rijckevorsel, groot molenvriend en toentertijd bestuurslid van de De Hollandsche Molen, de huidige spreuk op de baard. In 1949 werd het houten rollenkruiwerk vervangen door een Engels.

In 1970 werden de roeden vervangen door nieuwe en dat gold ook de maalstenen: er kwamen nieuwe gatenstenen (die laatste voldeden overigens niet: vanwege de tegenvallende resultaten daarmee werden de gaten in 1989 weer opgevuld).

Bij de zeer zware storm van 3 januari 1976 ontstond aanzienlijke schade: kap en wiekenkruis waren toegetakeld, de koningspil afgedraaid, bovenwielskammen gebroken en een koppel maalstenen ontzet. Eén en ander werd enige tijd later hersteld.

In maart 1990 werd begonnen met de laatste grote restauratie. Doordat de molen naar het westen scheef gezakt was, moest het metselwerk gerepareerd worden. De bovenste meter van de romp werd toen grotendeels opnieuw gemetseld.

Rond 1960 was een koppel maalstenen verwijderd, maar de diverse onderdelen bleven in de molen bewaard. Rond 2021 werden de plannen concreet om dit koppel te reconstrueren en in maart 2023 werd dit geplaatst, maar het is nog niet maalvaardig vanwege een gebroken rijn. Overigens is de ligger van dit koppel een opgestorte blauwe steen. 
Niet alleen het maalwerk onderging een verandering: ook het metselwerk is hier en daar grondig nagekeken en opnieuw gevoegd. 

Torenmolen
Qua constructie is dit een zeer opvallende molen: het lijkt een overgangstype tussen de 'klassieke' torenmolen en de latere ronde stenen bovenkruiers.
In dit verband moet worden opgemerkt, dat er bewijs is dat de molen een staart heeft gehad; er zijn in ieder geval bij de bouw onderdelen voor geleverd: een oude bestellijst van bouwmateriaal bleef bewaard. Hier werden een aantal masten besteld (voor de staart en de schoren) alleen was er geen lange spruit besteld. Dit omdat twee verlengde roosterhouten als lange spruit dienst deden (alle roosterhouten staan ook haaks en niet radiaal op de voeghouten). Dit liep zo zwaar dat de staart goed ondersteund moest worden. Op het zuidwesten is het slijtspoor inderdaad ook vrij diep in de muur. Op enig moment moet de molen alsnog verbouwd zijn tot binnenkruier. Dat binnenkruiwerk doet denken aan dat van een Noord-Hollandse molen en in het geheel niet aan dat van de veel oudere torenmolens van Zeddam en (gereconstrueerd) Zevenaar.

 

aanvullingen

unieke eigenschap

Deze molen vormt min of meer een overgangstype tussen de 'klassieke' torenmolen en de latere ronde stenen bovenkruiers en staat als zodanig tamelijk op zichzelf.

literatuur

E.J. van Ebbenhorst Tengbergen: 'Uit de geschiedenis van de windkorenmolen De Zwaan te Lienden', in: Bijdragen en mededelingen Gelre, deel LXVI (1972) 215-235.
J.S. Bakker, 'Molen „De Zwaan" in Lienden: een kind van zijn tijd (1)', in : De Molenaar 9 (1992) 247-249.
J.S. Bakker, 'Molen "De Zwaan" in Lienden: een kind van zijn tijd (2)', in : De Molenaar 10 (1992) 282-285.

foto's

foto's