Molen Kerkmeer, Oudkarspel

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1546

verdwenen

1914

gemotoriseerd en verbrand

opvolger

Molendatabase.net dbnr. 1716

geschiedenis

Het octrooi tot droogmaking van het Kerkmeer werd op 24 aug. 1546 verleend aan Willem Jansz., schout van Alkmaar, en Jacob Jansz. Stoot van Harenkarspel. In 1547 was de polder droog. De oppervlakte was 61 ha, de diepte 2,10 m onder NAP.
De droogmakers van het Kerkmeer moesten de visrechten die rustten op het Kerkmeer, eerst afkopen en bijdragen in de kosten van de molens, sluizen, verlaten en overtomen van het Geestmerambacht aan de Oosterdijk.

In 1864 werd de polder middels grondduikers verbonden met de Dergmeer (en dus ook het Krommewater), de Kerkmeermolen nam dus de bemaling van alledrie polders voor zijn rekening. Waarschijnlijk rond 1870 werd de molen vervijzeld.

"De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", tweede uitgaaf, Jhr. Mr. J.W.M. Schorer, 1894, blz. 663:
“Aan de oostzijde van den Kerkmeer staat een vijzelmolen van 20.15 M vlucht. De vijzel heeft 1.70 M. middellijn. Deze molen bemaalt niet alleen de beide meren, die door een kanaal verbonden zijn, maar ook het Kromwater en enige percelen land, de Pompstukken genaamd, die te laag liggen om door de molens van den polder Geestmerambacht afgemalen te worden.”

In 1911 werd een nieuwe vijzel geplaatst in de molen.

In november 1914 werd een 30 pk Kromhout ruwoliemotor geïnstalleerd, die de molenvijzel aandreef via een drijfriem. Motortype ER II a, motornummer 1120. De machinist was Cor Wals.

Een paar weken later, op 29 december 1914, verbrandde de molen als gevolg van blikseminslag. De motor raakte wel beschadigd, maar kon gerepareerd worden. Op de molenfundamenten werd voor of in 1916 het nog bestaande machinegebouwtje gebouwd. De notulen (van 1925 af beginnend) melden tevredenheid over de motor, dit gaf aanleiding tot aankoop van de Dergmeermotor.

De Vries noemt in 1936 in de Kerkmeer een ruwoliemotor van 30 pk met centrifugaalpomp. Dit is echter onjuist: het gemaal had een vijzel en heeft die nog steeds.
In 1967 noemt Avis een gemaal met vijzel met 14 m3/min om het water 2,10 m op te voeren. Avis noemt tevens een 'Amerikaan' [een windmotor dus] met dezelfde vlucht als die van de Dergmeer.

De polders Kerkmeer, Dergmeer en Kromwater zijn onvindbaar weggevaagd bij de herverkaveling rond van 1968-1974, de polder werd in 1966 opgeheven. Alleen het pompgebouwtje van de Derg- en Kerkmeerpolder bestaat nog steeds. Bjørn de Vries (eigenaar sinds 1981) heeft de vijzel gerestaureerd en er een Samofa-motor op aangesloten.

Bronnen o.a.:
- "De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", Mr. G. de Vries Azn., 1864.
- "De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", derde uitgaaf, D. Kooiman, 1936.
- "Het behoud van het Kerkmeer- en Dergmeercomplex" door Ger Kalverdijk, artikel in "Coog-Blik".
- "Een West-Friese affaire. Malers in de Kerk- en Dergmeer", Bjørn de Vries, 2010.
- informatie van Marianne Teunis, 8 sept. 2013.