Molen D'Orangemolen, Willemstad

Willemstad, Noord-Brabant
b

korte karakteristiek

naam
D'Orangemolen
modeltype
Ronde molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1951
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf; woning

adres
Bovenkade 11
4797 AT Willemstad
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01864
oude dbnr.
B612
Meest recente aanpassing
| Streek
media-bestand
Molen 01864 D'Orangemolen (Willemstad)
Marijn Kaufman (6-1-2020)

locatie

plaats
Willemstad
gemeente
Moerdijk, Noord-Brabant
streek
De Westhoek
kadastrale aanduiding
Gemeente Willemstad, sectie E, nr. 599 en 1041 (ged.)
geo positie
X: 89621, Y: 412072
N: 51.69361, O: 4.44159
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot, uit sommige richtingen van kilometers zichtbaar. Enige hinder op Z-ZO door hoge bomen en op W wat last van bebouwing.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Bovenkade 11
4797 AT Willemstad
molenaar
Marijn Kaufman
telefoon
06-41263808
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van D'Orangemolen via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Ronde molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen, gedeeltelijk gepleisterd en gewit
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel 17der blauwe en één koppel 17der kunststenen; sleepluiwerk; afschietwerk

versieringen

Eenvoudige baard, enigszins meegebogen met de molenromp, groen geverfd, wit afgebiesd, en de opschriften 'anno' '1734' en daaronder 'd'Orange molen'

Eenvoudige gevelsteen met het opschrift
d'Orange
molen
1734

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels; kruilier
vlucht
25,08 / 25,12 m.
vang
Vlaamse vang; 4 deels vaste, deels scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel.
overbrenging

Bovenwiel 65 kammen
Bovenschijfloop 32 staven, steek 12,0 cm.
Spoorwiel 86 kammen
Steenschijflopen 27 resp. 33 staven, steek 8,9 cm.
Overbrengingsverhouding resp. 1 : 6,47 en 1 : 5,29

hoogte
van de stelling: 8,00 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
media-bestand
Roede 128, Straathof
Straathof
✉︎ 128 buiten 1998 1998 buiten aanw. 25,12
media-bestand
Roede 129, Straathof
Straathof
✉︎ 129 binnen 1998 1998 binnen aanw. 25,08
Pot ✉︎ 2523 binnen 1923 1951 binnen? 1998 25,06
Pot ✉︎ ? ? 1951 1998 25,06
wiekverbeteringen

Tussen 1940 en 1944 (of 1945) is deze molen uitgerust geweest met het systeem Van Bussel. Het systeem ging toen verloren, waarschijnlijk als gevolg van een asbreuk. Bij herstel in 1951 is weer Oud-Hollandse ophekking toegepast.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 1012, De Prins van Oranje
De Prins van Oranje
✉︎ 1012 1876 1951 aanw. 05,45
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf; woning

molenmaker
Pieter Jansz. Timmers, Krimpen en Hendrik Roubos, Rotterdam (1734) Fa. Wed. Dirkse, Mijnsheerenland (1951)
omwentelingen
eigendomshistorie

Op 15 december 2020 verkocht A.J.J. Bussing de molen na ruim 30 jaar eigenaarschap aan A. Salim.

geschiedenis

De voorganger van de huidige molen, een standerdmolen, werd in 1584 elders in Willemstad gebouwd en vóór 1589 naar deze plaats gebracht. De huidige molen werd in 1734 gebouwd in opdracht van de Nassause Domeinraad ter vervanging van de standerdmolen en op 14 juli 1734 voor ƒ 8000,-- aanbesteed.
In 1584 ontving Willem van Oranje als schenking de provisorische sterkte in de schorrenpolder Ruygenhil, welke later uitgebouwd werd tot het klassieke Hollandse vestingtype. De Heren van Oranje-Nassau oefenden in deze stad de heerlijkheidsrechten uit.

Oorspronkelijk waren er drie koppel maalstenen aanwezig. Twee zijn nog compleet; van het derde koppel zijn nog onderdelen aanwezig o.a. ringhout, steenkuip en steenbus (los opgeslagen op de steenzolder), ijzerbalk en vonderbalk.

Over het functioneren van de molen is weinig bekend. Aan oude afleveringen van 'De Molenaar' is iets te ontlenen: na ongeveer vijf jaar stilstand kreeg d'Orangemolen in 1940 een grondige opknapbeurt, waarbij ook allerlei zaken werden verbeterd: zo werden de voeghouten en windpeluw mooi watervrij gemonteerd. Het achterkeuvelens liet men achteroverhellen, zodat de korte spruit niet kon inwateren. De kap werd met Icopal gedekt, zodat het jaarlijkse teren niet meer hoefde gebeuren. De stelling werd voor de helft vernieuwd en de molen kreeg een nieuw Engels kruiwerk. Ook kwam er een mengketel op windkracht. Tenslotte waren de roeden gestroomlijnd met het systeem Van Bussel.
De Hollandsche Molen had al jaren eigenaar B. van der Linden hiervan trachten te overtuigen, maar toen pas resultaat. Op 7 september 1940 werd de molen in aanwezigheid van talrijke belangstellenden officieel in gebruik genomen.

Enige jaren later heeft deze molen as en roeden verspeeld, alleen is niet duidelijk, wanneer dat precies gebeurd is. 1944 wordt wel genoemd, maar bij de bevrijding van Willemstad, 9 november 1944, was het wiekenkruis nog aanwezig, zo blijkt uit foto's. Hoe dan ook: deze molen stond in de late jaren '40 zonder wieken en met een onbruikbare want kapotte as!

In 1951 heeft molenmakersbedrijf de fa. Wed. H. Dirkse uit Mijnsheerenland (ZH) een andere as en - aan te nemen - tweedehands roeden gestoken. Op 9 november dat jaar werd de molen in bedrijf gesteld door de weduwe van (de in 1950 overleden) molenaar Van der Linden. De zoon van Van der Linden maalde vervolgens nog enkele jaren op windkracht. Bij die restauratie in 1951 was het systeem Van Bussel overigens niet meer aangebracht.
In 1964 volgde een nieuwe restauratie waarbij de molen werd bepleisterd en gewit en de stelling werd vernieuwd.

De molen wordt al jaren permanent bewoond, de staat van onderhoud is uitstekend en wordt er sinds enige jaren ook weer vaak gedraaid. In november 2004 is voor het eerst in vermoedelijk 50 jaar ook weer gemalen: één koppel stenen bleek, ondanks de langdurige onbruik, maalvaardig. Echt malen met deze molen stuit overigens op praktische problemen vanwege de bewoning.

In het midden van 2014 kreeg deze molen een forse onderhoudsbeurt. Belangrijk hierbij was de opzet van het wiekenkruis: nieuwe voorzomen en windborden, met correctie van de veel te diepe zeeg. Om die reden werden ook de borden vlakker gezet. Verder heeft men de stelling en ook de kruilier grotendeels vervangen, één lange schoor en een voeghoutkop aangegoten met epoxy, de romp deels gevoegd en tot slot een complete schilderbeurt. Ook verbeterde intussen de omgeving, doordat ten zuiden van de molen een partij hoge beuken werd gekapt. Al met al duurde het hele project tot in december 2014.

A.J.J. Bussing verkocht de molen eind 2020 maar getuigde van goed eigenaarschap: nog in oktober dat jaar werd de korte spruit vervangen.

Opmerkelijk is het bovenwiel, dat uitgerust is met acht smalle plooistukken in plaats van de gebruikelijke vier.

 

aanvullingen

toelichting naam

De molen is vernoemd naar de familie van Oranje-Nassau, die vanouds een sterke band met Willemstad had en heeft.

literatuur

Ton Meesters, 'Wiekverbeteringen in West-Brabant', in: Meule 67 (2010) 34 - 35

foto's

foto's