Molen Boezemmolen No. 6, Haastrecht

Haastrecht, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Boezemmolen No. 6
modeltype
Ronde molen, grondzeiler
functie
boezemmolen
bouwjaar
herbouwd
2010
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van het waterschap de Hooge Boezem op vrijwillige basis

adres
Oost Vlisterdijk 1
2851 ET Haastrecht
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01792 bis D
oude dbnr.
B1326
Meest recente aanpassing
| Streek
media-bestand
Molen 01792 bis D Boezemmolen No. 6 (Haastrecht)
Frank Hendriks (22-1-2021)

locatie

plaats
Haastrecht
gemeente
Krimpenerwaard, Zuid-Holland
streek
Krimpenerwaard
kadastrale aanduiding
Gemeente Haastrecht, sectie F, nr. 30
geo positie
X: 113540, Y: 445080
N: 51.99256, O: 4.78356
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Oost Vlisterdijk 1
2851 ET Haastrecht
molenaar
Evert-Jan Lameris / Kees Kammeraat / Arie Verhoeff / Hans de Goeij
telefoon
06-1442 7905 of 06-5192 2435
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
nee
openingstijden
zaterdag 10.00 - 16.00 uur
toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Boezemmolen No. 6 via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Ronde molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen, sterk flesvormig gemetseld
kap
Gedekt met riet
inrichting

Houten scheprad Ø 6,20 m., breed 0,60 m.

versieringen

Sierlijke baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met tussen de voeghoutkoppen de jaartallen '1874' en '2010' en daaronder in een cartouche het opschrift "No. 6".

Gevelsteen met de tekst:
"Herbouwd in steen
1874
S.I. van Nooten voorz.
S. Cambier van Nooten secr."

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 47 houten rollen. Kruirad met hoge bank.
vlucht
29,95 / 30,05 m.
vang
Vlaamse vang; 4 vaste stukken. Vangbalk met haak; vangtrommel (gaffelvormig).
overbrenging

Bovenwiel 61 kammen
Bovenschijfloop 34 staven, steek 14,5 cm.
Onderschijfloop 27 staven
Onderwiel 91 kammen, steek 15,7 cm.
Overbrengingsverhouding 1,87 : 1

Bouwbestek 1873:
Bovenwiel 60 kammen
Bovenschijfloop 34 staven
Onderschijfloop 27 staven
Onderwiel 90 kammen
Overbrengingsverhouding 1,89 : 1

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Vaags ✉︎ 424 buiten 2018 2018 buiten aanw. 30,05
Vaags ✉︎ 425 binnen 2018 2018 binnen aanw. 29,95
Vaags ✉︎ 235 buiten 2010 2010 buiten 2018 30,05
Vaags ✉︎ 236 binnen 2010 2010 binnen 2018 29,95
Pot ✉︎ 1347 buiten 1882 1882? buiten 1913 29,15
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

over de wieken

De nieuwe roeden werden aangeleverd en gestoken op 27 juni 2018. Eerder die dag waren de gedeelde roeden gestreken.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 20, Geraedts
Geraedts
✉︎ 20 2010 2010 aanw. 05,70
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 712 1870 2011 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van het waterschap de Hooge Boezem op vrijwillige basis

molenmaker
Hendrik Zuidervliet, Polsbroek (1874) Fa. Poland, Broek op Langedijk (2010)
omwentelingen
eigendomshistorie

De Stichting Het Zuid-Hollands Landschap is eigenaar sinds 2005

geschiedenis

Al rond 1155 was dit gebied bedijkt. De Vlist diende als boezem die bij laag water geloosd werd op de Hollandse IJssel.

In 1486 werd een eerste boezemmolen gebouwd, een wipmolen, later volgden er nog zes. Zij pompten overtollig water vanuit de lager gelegen Vlist in de Hooge Boezem, die in 1486 werd aangelegd. Vandaar werd het water op de Hollandsche IJssel geloosd.
De zeven molens die de polder de Hooge Boezem bemaalden, bestonden op het laatst uit zes wipmolens en één ronde stenen molen. De molens vielen onder Het Waterschap De Hooge Boezem. De molens waren van 1 t/m 7 genummerd van ZO naar NW.
Met de komst van de stoomgemalen in 1913 verloren de boezemmolens hun functie en verdwenen of werden, zoals in het geval van deze stenen molen, onttakeld.

De grote ronde stenen molen was in 1874 gebouwd ter vervanging van een na blikseminslag verbrande achtkante molen (die al eerder een wipmolen na brand had vervangen) en werd, vergeleken met de omringende wipmolens, met een vlucht van ruim 29 meter, bijzonder groot.

Na de onttakeling van 1913 diende de romp bijna 100 jaar als woning.
In de 21ste eeuw viel het besluit om Boezemmolen No. 6 zijn wieken terug te geven. Een malende molen zou heel veel duidelijk kunnen maken over de van de polder- en boezembemaling in dit deel van Zuid-Holland. Een deel van de gronden van de achterliggende polder De Hooge Boezem werd aangekocht voor waterberging, natuur en recreatie.

Begin mei 2010 werd begonnen met de fundering van de molenromp. Deze werd blootgelegd, waarna oude heipalen zichtbaar werden van de voorganger van deze molen, de achtkanter, en resten van veldmuren uit 1533. Om een nieuwe stevige fundering te realiseren werden er buispalen geplaatst. Vervolgens kon de nieuwe fundering gestort worden.

In oktober 2010 werd de kap in delen - een kraan die een dergelijke kap in haar geheel kon tillen kon niet bij de molen komen - op de herstelde romp geplaatst. 4 november werden beide roeden gestoken. 18 maart 2011 werd een draaivaardige molen opgeleverd. Op 14 mei 2011, Nationale Molendag, volgde de ingebruikname.
Maalvaardig maken moest in een later stadium volgen. Wel was al een wateras los aanwezig, afkomstig van De Zwaan te Ouderkerk aan de Amstel. 

De roeden van deze molen zijn de langste ooit in Nederland gerealiseerd: de buitenroede is maar liefst 30,05 meter lang. Dit in contrast met de buitenroede van 29,15 meter die de fa. Pot in 1882 voor deze molen maakte. Het verschil van 80 cm. zit in de constructie van de penbalk: die moet tot 1913 voorzien zijn geweest van een zgn. penstoel, waardoor de pen hoger in de kap geplaatst was en de stapeling als gevolg geringer.

In april 2017 kwam ook voor deze molen de mededeling, dat draaien tot nader order werd afgeraden vanwege de hier toegepaste gedeelde roeden. De houdbaarheid van dit systeem was hier al ter discussie gekomen omdat juist bij deze molen in 2014 en 2016 een bout, waarmee de enden gekoppeld zijn, was gebroken. 
De oplossing voor deze molen kwam medio 2018: op 27 juni dat jaar werden de gedeelde roeden gestreken en dezelfde dag de nieuwe gelaste gestoken. 8 september 2018, een van de Open Monumentendagen, was een goede aanleiding om deze molen weer in bedrijf te stellen.

Dat in bedrijf stellen hield inmiddels ook in, dat de molen kon gaan malen: in 2017 werd het, met name door een belangrijke bijdrage van de provincie Zuid-Holland en andere sponsoren, alsnog financieel mogelijk de restauratie af te ronden en de molen maalvaardig te maken. Eerst werd de hele waterloop drooggezet en gerestaureerd. De betonnen afscherming van voor- en achterwaterloop werd weggebroken en de achterwaterloop kreeg een nieuwe houten vloer. Eind 2017 werden een houten scheprad, een onderwiel en twee rondsels gemonteerd, alsmede een aantal beschermende voorzieningen, zoals een schermwand tussen scheprad en onderwiel. Op 16 november werd na ruim 100 jaar weer water de Hooge Boezem in gemalen.

Door de aanleg van een fietspad is een deel van de oorspronkelijke 42 hectare van de Hooge Boezem afgescheiden, dat nu door Boezemmolen No. 6 kan worden bemalen. De oude functie wordt hiermee nagebootst, het water wordt echter niet rechtstreeks afgevoerd naar de Hollandsche IJssel, maar stroomt geleidelijk via het natuurgebied in de naastgelegen voormalige polder Klein-Keulevaart en wordt door het gemaal aldaar weer opgemalen in de Hollandsche IJssel.

In mei 2020 had de molen evenwel een bijzondere taak: de Hooge Boezem werd als waterberging getest. Dit doet het waterschap eens in de vijf jaar en dat kon nu, voor het eerst in 100 jaar, weer met een molen. De gehele boezem is door de molen volgemalen: in vier dagen maakte de molen ca. 22.000 omwentelingen en dat terwijl het scheprad ca. 1 kuub per end geeft.

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen is vanouds aangeduid met een nummer, ter onderscheiding van de (al heel lang verdwenen) buurmolens met dezelfde functie.

unieke eigenschap
De molen met de grootste vlucht van Nederland.

Tezamen met de Stadsmolen te Leiden is dit een molen met een zeer sterke 'flesvormig' gemetselde romp, iets wat in Nederland een hoge uitzondering is gebleven.
literatuur

Dick Kenbeek, 'Boezemmolen No. 6 in Haastrecht weer met kap en wieken', in: Molenwereld 144 (2011) 22 - 31
J.S. Bakker, 'De vlucht van Zesde molen. Het raadsel opgelost?', in: Molenwereld 148 (2011) 192 - 197
Dick Kenbeek, 'Zesde Boezemmolen achter Haastrecht geopend', in: Molenwereld 149 (2011) 238 - 240
J.S. Bakker, 'Haastrechtse molen No. 7: een bijzonder kind', in: Molenwereld 169 (2013) 140 - 147
J.S. Bakker, 'Hoge boezem achter Haastrecht weer waterbergingslocatie, maar anders', in: Molenwereld 190 (2015) 119 - 126.

foto's

foto's