Molen De Waterhond, Koog aan de Zaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1662

verdwenen

1921

1881 gesloopt 1921 schuur gesloopt

opvolger

Koog aan de Zaan (De Nieuwe Onderneming)

geschiedenis

De oliemolen De Waterhond verrees in het jaar 1662 aan de Mallegatsloot in het veld achter Koog aan de Zaan. De molen werd gebouwd op de grens met Zaandam en was gelegen op de hoek waar de eerdergenoemde sloot de Watering kruiste.
Op 6 januari 1663 werd aan Pieter Jansz. Haan het windrecht voor de molen verleend. Enkele jaren later werd Pieter Haan opgevolgd door zijn zoon Jan Pietersz. Haan. Hij liet De Waterhond op 21 maart 1682 tegen brand verzekeren in een assurantiecontract.
Jan Haan werkte tot het jaar 1695 met de molen. In dat jaar verkocht hij De Waterhond voor een bedrag van Fl.2810,- aan Claes Jansz. Gijse.
Omstreeks 1720 kwam De Waterhond in bezit van Jan de Jong. Deze olieslager was op dat moment al actief met de Koger oliemolen De Christoffel en de Westzaandammer oliemolen De Krab.
Op 14 juni 1727 werd in Zaandam bij notaris Van der Stengh de collectieve brandverzekering Het Olieslagerscontract opgericht. In dit nieuwe contract werd aanvankelijk alleen de lading van de oliemolens verzekerd. Deze verzekering was zeer succesvol, vanaf het begin werd van ruim 100 molens de lading verzekerd. Eigenaars van een enkelwerks oliemolen betaalden bij brand, Fl.30,- uit aan een gedupeerde collega, die van een dubbele oliemolen betaalden Fl.50,-. De Waterhond behoorde tot de laatste categorie.
Op naam van Jan de Jong werden zowel De Waterhond, als De Krab en De Christoffel verzekerd.
Zes jaar later werd er nog een olieslagerscontract opgericht. Ditmaal was het voor de moleneigenaren ook mogelijk om het gebouw zelf tegen brand te verzekeren. De toenmalige eigenaar van De Waterhond trad echter niet direct toe tot deze nieuwe verzekering, dat gebeurde pas op 22 mei 1749.
In het begin van de negentiende eeuw kwam De Waterhond in bezit van Dirk de Vries. De molen zou gedurende de rest van zijn bestaan in handen van deze familie blijven.
In oktober 1881 kwam de molen definitief tot stilstand en ging hij over in andere handen. Op 10 november van dat jaar werd de molen aangeboden bij een veiling. Voor De Waterhond werd echter geen koper gevonden, waarna de molen enkele dagen later uit de hand werd verkocht.
Op 13 november 1881 werd de brandverzekering van de molen geannuleerd. Kort daarna kreeg De Waterhond zijn allerlaatste eigenaar, de molensloper. In december 1881 werd de gehele molen gesloopt. De molenschuur bleef echter staan en ging dienst doen als opslagruimte.
De molenschuur bleef als zodanig dienst doen tot het jaar 1921, toen werd hij gesloopt. Op zijn plaats verrees toen de zaagmolen De Nieuwe Onderneming.

Willem Buijs vermeldt in zijn boekje “De Windmolens aan de Zaanstreek” uit 1918, nog de volgende wetenswaardigheden over de molen.
“Waterhond. Oliemolen te Koog aan de Watering, hoek Mallegatsloot gesloopt 1882. Deze molen had de middelkruibalk voor ’t bovenwiel, en daarom zeer lange schooren. De schuur staat er nog. Eig. ’t laatst H.J. Smit, Burgemeester van Zaandam, 1871.”
De Waterhond bezat dus, een voor Zaanse begrippen, zeldzame lange spruit. Andere Zaanse molens die hiermee uitgerust waren, waren de Oostzaandammer pelmolen De Sint Willebrordus en de Westzaandammer meelmolen De Ruiter.

Bronnen:
“Duizend Zaanse molens” P.Boorsma 1968 blz. 157
“De Windmolens aan de Zaanstreek” W. Buijs Pzn. 1918 blz. 104
“Gedenkboek van het olieslagerscontract” 1912
“Het Olieslagerscontract” R.Couwenhoven 2002 blz. 9/ 50/ 80/ 101/ 108
F. Rol, Zaandijk