Molen De Matsman, Koog aan de Zaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1746

verdwenen

1903

verbrand

geschiedenis

De grote pelmolen De Matsman werd in het jaar 1746 gebouwd in het veld achter Koog aan de Zaan. De bouwheer van de molen heette Claas Mats, hij ontving op 25 februari 1747 de windbrief voor de molen.
Op 13 januari 1748 trad Mats toe tot de collectieve brandverzekering het Papiermakerscontract. De verzekerde waarde van de molen werd gesteld op Fl.3000,-. Heel veel meer vroege gegevens zijn over De Matsman niet voorhanden.
Tegen het einde van de achttiende eeuw kwam de molen in handen van Koger koopman Claas Honig. Honig was vooral actief in de oliehandel en bezat een groot aantal oliemolens, verspreid over de gehele Zaanstreek. Met de aankoop van De Matsman probeerde Honig op een wat breder vlak actief te zijn in de handel. Mochten er wat minder inkomsten uit de oliemolens komen, dan kon hij altijd terug vallen op deze neven activiteiten.
Vanaf 1810 verhuurde Claas Honig De Matsman aan zijn schoonzoon Evert Smit. Deze latere burgemeester van Koog aan de Zaan was in 1796 voor zichzelf begonnen met de Westzaandammer oliemolen De Olievos. Deze molen huurde hij. Vijf jaar later zegt hij de huur van deze molen op en kocht hij de nabijgelegen oliemolen De Wind. In de daarop volgende jaren kocht Evert Smit er een behoorlijk aantal oliemolens bij, zijn onderneming zou uitgroeien tot een van de grotere in de Zaanstreek.
Na het overlijden van Claas Honig in 1813, kwam de molen via de erfenis in bezit van de vrouw van Evert Smit, Trijntje Honig.
Smit bleef tot 1821 pellen met De Matsman. Op 10 maart van dat jaar verkocht hij de molen voor Fl.10000,- aan Jan Heynis. Hoe lang deze Heynis met De Matsman bleef werken is mij niet bekend.
Omstreeks 1870 komt de molen in bezit van Pieter Dekker. Aanvankelijk gebruikt hij de molen zelf, maar later verhuurde hij hem aan de gebroeders Groot. Tegen het einde van de negentiende eeuw verwierven zij de molen in eigendom. In opdracht van de beide broers werd De Matsman uitgerust met een koppel platte stenen. Dit koppel maalstenen werd gebruikt voor het vermalen van doppen.
Op 11 september 1903 werd De Matsman tijdens een hevig noodweer getroffen door de bliksem, waarna de molen geheel door brand werd verwoest. Tijdens deze bui werd ook de kort bij gelegen pelmolen Het Prinsenhof raak geslagen, hier werd de brand echter vlug geblust. In Purmerend brandde door toedoen van deze bui de meelmolen De Noord volledig af.
Na de brand kochten de gebroeders Groot de aan de Kalverringdijk gelegen oliemolen De Haan. Het achtkant van deze molen werd voor afbraak verkocht. In de overgebleven schuur en onderbouw werd een houtmeelfabriek opgericht.

Bronnen:
“het Olieslagerscontract” R.Couwenhoven 2002 blz. 67-72
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz. 154
“Zaanse Windmolens” P.Boorsma 1939 blz. 141-142
“Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 1” T.Neuhaus 1987 blz. 69
F. Rol, Zaandijk.