Molen De Visser / De Twee Vissers, Zaandijk

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1693

verdwenen

1796

verbrand

geschiedenis

De Visser werd gebouwd als witpapiermolen in het jaar 1693. De bouwheer van de molen was Dirck Pietersz. de Jongh, op 14 maart 1695 verkreeg hij de windbrief van de molen. Jaarlijks moest er een bedrag van Fl.12,- aan windgeld worden betaald. Direct vanaf de bouw was de molen verdeeld in parten, die bij de diverse aandeelhouders waren ondergebracht. Een tweetal geldschieters droeg de naam Visser, zodat mogelijk de naam van de molen van hun afkomstig was, tegelijkertijd verklaart het de ander naam van de molen “de Twee Vissers”. Deze naam raakte later in onbruik.
Dirck Pietersz. de Jongh was de voorvader van de de Jonghs’ die later papiermakers waren met “de Schoolmeester”, “de Kaarsemaker” en “de Vergulde Bijkorf”. In het boekje “De Windmolens aan de Zaanstreek” van de hand van W. Buijs, is het volgende gedicht opgenomen wat betrekking heeft op de Visser.

Pampierkonst is hier allerbest,
Men hoeft niet meer na ’t Fransch gewest
Van wit, van blauw, van grauw, van grijs,
Veel beter nog als tot Parijs,
Dit schreef men in Dirk Pieten Mool,
Bij d’leesters in het Packersschool.

Dirck Pietersz. de Jongh stierf in 1722, hij werd zoals zo vaak gebeurde opgevolgd door zijn zoon Pieter Dircksz. de Jongh. Deze telg uit de de Jongh familie zal niet lang directeur blijven, hij overleed in 1730, waarna hij werd opgevolgd door Simon Jansz. Cramer uit Zaandijk. Jaarlijks ontving hij een salaris van Fl.550,-, bovendien kreeg hij een hoeveelheid wijn daar bovenop. Onder Simon Cramer werd de waarde van de Visser behoorlijk vergroot. In 1741 bedroeg de waarde van zowel de molen als de inhoud, het kapitale bedrag van Fl.34.000,-. Dit laat duidelijk zien van wat voor een geweldig omvang een witpapiermolen was. Na het overlijden van Simon Cramer in 1748, werden de zaken in korte tijd door diverse lieden waargenomen. Van 1748 tot 1752 was Dirk Pietersz. de Jong directeur, van 1752 tot 1756 zwaaide Pieter Meeuwisz. Verheul de scepter over de Visser. Daarna kwam de leiding van de molen in handen van de twee broers Adriaan en Jan Kouwenhoven, uit Zaandijk. Deze twee heren waren verfmaalders van beroep, zij werkten met de Zaandijker verfmolens “de Valk” en “de Witte Veer”.
Op 1 februari 1774 werd een belangrijk aandeel in de Visser geveild. Voor deze veiling werd een opsomming gemaakt van wat zich aan lading in de molen bevond. De lading vertegenwoordigde een bedrag van Fl.41.480:17:00 en bestond uit, lompen en papier, lijm, aluin en blauwsel, verder een hoeveelheid kasgeld en een aantal koeien en schapen die op de molenwerf aanwezig waren.
In 1788 verbrandde de aan het Guispad gelegen papiermolen “het Guiskind” van de Krommenieër firma Neeltjes en Lakeman. Zij zaten direct om een nieuwe molen verlegen en wisten de hand te leggen op de Visser. De beide directeuren waren oud geworden, bovendien was de kapitaal van de Visser in de laatste jaren niet veel groter geworden. De firma Neeltjes en Lakeman betaalden een bedrag van Fl.23.600,00 voor de Visser. De nieuwe directeur van de Visser heette Willem Beering. Lang zou hij niet werken met de Visser, op 6 maart 1796 raakte de molen, vermoedelijk door brandstichting, in brand en werd in zijn geheel verwoest. De molen werd niet meer herbouwd.

Bronnen:
“De Papiermolens in Noord Holland” H.Voorn 1960 blz. 396-403
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz. 167
“Dat goede oude Zaandijk” G.Oosterbaan 1971 blz. 99/ 118
“250 Zaanse molens” R.Couwenhoven 2001 blz. 80
“Zaanse molenbranden” R.Couwenhoven 2001 blz. 10-12
“De Windmolens aan de Zaanstreek” W. Buijs Pzn. 1918 blz. 127
informatie F.Rol