Molen Vijfhuizerpolder, grote vijzelmolen, Haarlem

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1860

>

verdwenen

1874

afgebroken

opvolger

Haarlem (Vijfhuizer Molen)

geschiedenis

Het is aannemelijk dat nog de omstreeks 1649-1650 gebouwde molen op 31 december 1859 door brand verloren ging.

Teneinde in de bemaling te kunnen voorzien werd toen een klein vijzelmolentje gebouwd met een vlucht van 9,5 m en een vijzeltje van 0,82 m middellijn. Toch was dit niet voldoende, want er werd in ieder geval een plan gemaakt om op de plaats van de afgebrande molen een kleine wipmolen met vijzel met een vlucht van 12,6 m te bouwen. Uiteindelijk is hij wel gebouwd, maar niet op de eerst gedachte plaats [?], terwijl de molen ook iets groter werd uitgevoerd, zodat in het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw de polder door twee molentjes werd bemalen.

Blijkens de waterstaatskaart van 1865 was de polder toen verdeeld in twee peilafdelingen. Een westelijk gedeelte, groot 105 ha en een oostelijk, langs de ringvaart van de Haarlemmermeer gelegen lager deel, groot 25 ha. Het grootste deel werd ongetwijfeld bemalen door de grootste molen die ca. 200 m ten noord-noordwesten van de huidige molen stond en die via een korte voorboezem op de ringvaart uitmaalde. Het laagste en kleinste deel zal bemalen zijn door de kleinste molen, welke aan de Ringvaart stond recht tegenover de Vijfhuizerweg in de Haarlemmermeer. Op 30 november 1860 werd Jacob Haster, landbouwer te Haarlem, aangesteld als molenaar op de twee molens van de polder. Het polderbestuur, dat in die tijd bestond uit drie poldermeesters en de burgemeester van de gemeente Zuid-Schalkwijk, constateerde dat de molenaar op 4 en 5 maart 1861 "de molens niet heeft laten malen ondanks gunstige wind". Op grond van artikel 2 van zijn akte van aanstelling werd hij ontslagen met ingang van 7 maart 1861.

De bemaling met deze twee molentjes is niet voldoende geweest, zodat besloten werd om ze te vervangen door een nieuwe grote vijzelmolen. De bouw hiervan werd op 22 december 1873 voor een totaalbedrag van ƒ 10.150 aangenomen door molenmaker Jan Stam te Ursem. Blijkbaar was hij in de zomer van het volgende jaar gereed, want de beide kleine molens werden op 18 september hieropvolgend voor afbraak verkocht.

Bron: Nederlandse Molendatabase.
-----

Een waterstaatskaart van 1865 hebben wij niet gevonden, de eerste dateert van 1878/1879.
Beide vijzelmolentjes staan wel beschreven in "De zeeweringen en waterschappen van Noordholland", Mr. G. de Vries Azn., 1864.
Blijkens topografische kaarten stond de grote vijzelmolen op de plek van de in 1859 verbrande wipmolen.
Volgens Ten Bruggencate was dit een rietgedekte achtkante bovenkruier.