Molen De Kleine Molen / De Hommel, Haarlem

Haarlem, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
De Kleine Molen / De Hommel
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1972 / 1991
bedrijfsvaardigheid
Draaivaardig
bestemming

Vh. bemalen van de Vereenigde Groote en Kleine polders, thans buiten bedrijf

adres
Hommeldijk 20
2036 ER Haarlem
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01775
oude dbnr.
B661
Meest recente aanpassing
| Constructie
media-bestand
Molen 01775 De Kleine Molen / De Hommel (Haarlem)
Piet Glasbergen (10-4-2018)

locatie

plaats
Haarlem
plaatsaanduiding
Haarlem-Schalkwijk
gemeente
Haarlem, Noord-Holland
streek
Zuid-Kennemerland
kadastrale aanduiding
Gemeente Haarlem, sectie Y, nr. 427
geo positie
X: 104920, Y: 484028
N: 52.34189, O: 4.65232
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Groot; fraai gelegen bij een recreatieplas

contact en bezoek

bezoek/postadres
Hommeldijk 20
2036 ER Haarlem
molenaar
Michel Boeree
telefoon
06-51816213
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

In de regel als de molen draait.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Kleine Molen / De Hommel via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met riet, op lage gemetselde voet. De onderste ca. 2 meter gedekt met geverfde gepotdekselde planken.
kap
Gedekt met riet
inrichting

De inrichting is na de brand van 1967 niet meer hersteld. Tot 1945 was hier een houten vijzel aanwezig.

versieringen

Eenvoudige baard, groen geschilderd, wit afgebiesd, met daarop de jaartallen 1879, 1972 en 1990.
Op de windpeluw een bord met de naam 'De Hommel'.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk; 16 neuten. Kruirad.
vlucht
16,15 / 16,25 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met duim; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 41 kammen, steek 13 cm. Rest gaandewerk niet meer aanwezig. N.B. dit bovenwiel is een oud tussenaandrijfwiel uit 'De Duinjager' te Zaandam.

Volgens bouwbestek 1879:
Bovenwiel 55 kammen
Bovenbonkelaar 29 kammen
Onderwiel 33 kammen
Vijzelwiel 29 kammen
Overbrengingsverhouding 1 : 2,16

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 283 buiten 2015 2015 buiten aanw. 16,25
Derckx ✉︎ 665 buiten 1990 1991 buiten 2015 16,15
Derckx ✉︎ 78 binnen 1972 1972 binnen aanw. 16,15
Jongejans ✉︎ g.n. buiten 1964 1964/1972 buiten 1989 16,25
Jongejans ✉︎ g.n. binnen 1964 1964 binnen 1972 16,25
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 1220 1879 1879? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Draaivaardig
bestemming

Vh. bemalen van de Vereenigde Groote en Kleine polders, thans buiten bedrijf

molenmaker
Willem Rus, Oude Niedorp (1879) C.W. Fray, Westzaan (1972) Fa. Hercules, Haarlem (1991)
omwentelingen
eigendomshistorie

De gemeente Haarlem is eigenaar sinds 1-08-1968, daarvoor was dat vanaf de bouw de "Vereenigde Groote en Kleine polders".

geschiedenis

Op 14 mei 1879 werd besloten de Kleine Polder onder Haarlemmerliede en Spaarnwoude weer van een eigen windmolen te voorzien. Tot dan toe werd die polder bemalen door de molen van de Grote Polder en stond er in voor de (iets lager gelegen) Kleine Polder een grote weidemolen. Kennelijk voldeed die situatie niet. De bouw werd reeds op 31 mei 1879 aangenomen door Willem Rus, molenmaker te Nieuwe Niedorp, voor een bedrag van ƒ 7700,--.

De Kleine Molen is in 1944 buiten bedrijf gekomen, toen zowel de Grote als de Kleine polder op last van de Duitse bezetter onder water moesten worden gezet. Het gemaal van de Grote polder werd onklaar gemaakt; uit de molenwielen werden alle kammen verwijderd (die later werden aangetroffen in Emmen!). 
Direct na de bevrijding heeft de molen mogelijk nog meegeholpen om de ondergelopen polders weer droog te malen, maar in diezelfde tijd werd de houten vijzel afgekeurd. In de molen werd een kleine stalen vijzel (capaciteit 5,4 m3 p.m.), aangedreven door een elektromotor, aangebracht. De molen zelf was niet meer maalvaardig, stond stil en raakte in verval.

In 1963/'64 volgde een grote uitwendige restauratie door molenmaker Jongejans (Westzaan): nieuwe staart en houten roeden. Gedraaid werd er evenwel nooit en ook een bliksembeveiliging was niet aanwezig.
Dat laatste werd pijnlijk duidelijk op 31 maart 1967, toen de bliksem de molen trof en de molen vervolgens in brand raakte. De schade was enorm maar de molen bleef overeind: uitgebrand en geheel verkoold zou hij tot het voorjaar van 1972 blijven staan.
Waarom werd deze molen pas 5 jaar na de brand hersteld? In 1968 was de polder als bestuurlijke eenheid opgeheven en had de gemeente Haarlem de rechten en plichten overgenomen. De bemaling geschiedde inmiddels via een nieuw met pompen uitgerust elektrisch gemaal, op een andere plaats dan de molen. Het heeft even geduurd voordat de molen, die immers geen enkele functie meer had, weer onder de aandacht kwam en voor restauratie - als monument - in aanmerking kwam.

De restauratie van 1972/'73 voltrok zich tamelijk apart: molenmaker Fray liet het achtkant wegtakelen op een dekschuit en vervoerde het naar zijn werkplaats in Westzaan. Zo restaureerde hij de molen als het ware in zijn achtertuin.
Het oude grenen achtkant werd vrijwel geheel weer gebruikt; ook de houten buitenroede en de ijzeren bovenas hadden de brand overleefd. De kap werd, evenals de staart, geheel nieuw.
Nadat de molen was hersteld, werd deze in onderdelen teruggezet op zijn fundering en ter plekke verder draaivaardig gemaakt. Een nieuwe gelaste binnenroede werd gestoken; zo heeft deze molen nog jaren gefunctioneerd met een ijzeren en een houten roede.

Maalvaardig werd de molen niet meer: Haarlem was, als stad zonder molentraditie, daarvoor nog niet rijp. De molen hoefde slechts te dienen als landschapsverfraaiend element en dat hij weer kon draaien was mooi meegenomen. 
Nieuw voor die tijd was de vrijwillige molenaar: Cees van Dijk, vervroegd gepensioneerd, toe aan een nieuwe uitdaging én net geslaagd voor zijn molenaarsexamen, kon hier meteen aan de slag. Het werd een groot succes: de molen draaide vaak, bezoek was altijd welkom en ook maakte hij diverse jongeren enthousiast voor molens en molenaarschap.

Helaas moest de molen in 1985 worden stilgezet: de molen ging sterk verzakken en daarnaast bleken sommige onderdelen in minder goede staat. De houten buitenroede, na de brand van 1967 opnieuw gestoken, was nu echt 'op'. In 1989 ging beide roeden eruit. 
In 1990 volgde een grote restauratie: nieuwe fundering, buitenroede en middelbalk. Vanaf 1991 draaide de molen weer. 

Oorspronkelijk was deze molen nagenoeg geheel gemaakt van grenenhout en kruide de kap op houten rollen. In 1973 is een geheel nieuwe kap gemaakt, die sindsdien op klossen kruit. Met uitzondering van het (van elders afkomstige) bovenwiel en de (na de brand schoongedisselde) koningspil zijn er geen gaande werken meer aanwezig. Slechts de kleine, uit 1945 daterende, motorvijzel ligt, in slechte staat, nog steeds in de achterwaterloop.

Molenaars van De Kleine Molen:
? (1880 - 1893)
S. van Wetering (1893 -1898)
P. van Wetering (1898 - 1900)
Jan van Bruggen (1900 - 1905)
J.P. Buijs (1905 - 1906)
C. Buijs (1906 - ?)
G. van Opzeeland (? - 1930)
P. van Opzeeland (1930 - 1934)
Jaap van Opzeeland (1934 - 13-8-1945)
Th.A. Mesman, machinist (1945(?) - 1964)
O.N. Huiberts, machinist (1964 - 1967, totaan de brand).
N.B. Dhr. Huiberts kreeg per 1 augustus 1968 eervol ontslag naar aanleiding van de opheffing van de polder.

aanvullingen

toelichting naam

In 1972 is de naam "De Hommel" bedacht door de Zaanse molenaar C. Krijt sr. Best aardig, vanwege de dikke en korte romp, maar historisch gezien niet juist. In het polderarchief wordt steeds de aanduiding "De Kleine Molen" gebruikt. De molen bemaalde namelijk de Kleine Polder.

foto's

foto's