Molen Kilsdonkse Molen, Heeswijk-Dinther

Heeswijk-Dinther, Noord-Brabant
b

korte karakteristiek

naam
Kilsdonkse Molen
modeltype
Ronde molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
2008
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan op vrijwillige basis

adres
Kilsdonkseweg 4-6
5473 KK Dinther
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01603
oude dbnr.
B1305
Meest recente aanpassing
| Streek
media-bestand
Molen 01603 Kilsdonkse Molen (Heeswijk-Dinther)
Louis Kleijberg (26-2-2012)

locatie

plaats
Heeswijk-Dinther
plaatsaanduiding
Dinther
gemeente
Bernheze, Noord-Brabant
streek
Meierij van 's-Hertogenbosch
kadastrale aanduiding
Gemeente Heeswijk-Dinther, sectie E, nr. 467
geo positie
X: 163115, Y: 405396
N: 51.63736, O: 5.50443
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Kilsdonkseweg 4-6
5473 KK Dinther
molenaar
René van der Laan / Jan Maas
telefoon
06-20148763
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
ja
op afspraak
ja
openingstijden

 1 april - 31 oktober woensdag- zaterdag en zondag 10.00 - 18.00 uur.
1 november - 31 maart zaterdag en zondag 10.00 - 17.00 uur.
Molens (bij voldoende molenaars) elke zaterdag en de laatste zondag van de maand in werking.

toegangsprijzen
winkelinformatie

Informatie in bezoekerscentrum. 

meelverkoop
ja
museuminformatie

Informatie in bezoekerscentrum. 

gericht op scholen
ja
informatie voor scholen

Project "zo gaat de Molen" in samenwerking met Erfgoed Brabant. Op afspraak voor klassen vanaf groep 6 basis onderwijs. € 50,- per klas

bijzonderheden

Bij deze molens is van alles te doen; zie hiervoor de website. 

fietsroute
fietsroute in de buurt van Kilsdonkse Molen via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Ronde molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen, conisch tot ca. 4 meter boven de stelling; daarboven nagenoeg cilindrisch gemetseld
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel blauwe en één koppel kunststenen (gatenstenen); sleepluiwerk

versieringen

Opmerkelijk: deze molen heeft geen baard, maar een zeer eenvoudige serie rechte planken, donkergroen geverfd, zonder opschrift.

Eenvoudige achterbaard, wit geverfd, rood afgebiesd, met het opschrift "Kilsdonk".

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels. Kettingbuitenkruiwerk
vlucht
19,80 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangtrommel. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 61 kammen
Bovenschijfloop 27 staven, steek 12,8 cm.
Spoorwiel 84 kammen.
Steenschijflopen 36 staven
Overbrenging verhouding 1: 5,27.

De koningspil is 12,25 m. lang met aan de onderzijde een wieg (voor aandrijving op waterkracht) met 43 kammen.
Dit kan worden aangedreven door het waterwiel met 133 kammen.

hoogte
van de stelling: 4,05 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
media-bestand
Roede 1, Verdonkschot
Verdonkschot
✉︎ 1 binnen 2008 2008 binnen aanw. 19,80
media-bestand
Roede 2, Verdonkschot
Verdonkschot
✉︎ 2 buiten 2008 2008 buiten aanw. 19,80
media-bestand
Roede 933, Pot
Pot
✉︎ 933 buiten 1875 1875 buiten 1954 20,30
Pot ✉︎ 934 binnen 1875 1875 binnen ? 20,30
media-bestand
Roede 654, Pot
Pot
✉︎ 654 binnen 1871 buiten 1954 20,30c
wiekverbeteringen

Deze molen had en heeft nooit een wiekverbetering gekregen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As g.n., Geraedts
Geraedts
✉︎ g.n. 2008 2008 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan op vrijwillige basis

molenmaker
Adviesburo Groen, Montfoort (ontwerp); Fa. Adriaens, Weert (uitvoering), 2008
omwentelingen
geschiedenis
De combinatie van wind- en watergedreven molen is overal ter wereld, ook in Nederland, zeer zeldzaam geweest. Zij worden in het Nederlands 'watervluchtmolens' genoemd.

De Kilsdonkse molen is de enige in Nederland waarvan een duidelijk herkenbaar restant bewaard was gebleven: van de watermolen resteerde het gebouw: waterrad, sluiswerken en ook het complete binnenwerk waren geheel verdwenen. Van de windmolen was alleen een deel van de ronde bakstenen romp overgebleven. 

Het is niet bekend, wanneer op deze plaats een watermolen is gebouwd. De oudste schriftelijke vermelding is uit 1433. Uit deze akte, berustend in de Schepenprotocollen van Den Bosch, blijkt dat de molen dan al bestaat. Ook wordt al snel gesproken over een koren- en oliemolen.
Omdat de rivier de Aa veel problemen gaf wat betreft de waterafvoer, kreeg deze molen reeds in 1491 een maalverbod gedurende de zomer: alleen van oktober tot en met maart mocht de molen werken. Omdat de Kilsdonkse Molen en de windmolen van het iets verderop gelegen Heeswijk in dezelfde hand en vaak zelfs bediend werden door dezelfde molenaar, gaf het verbod om in de zomer met de watermolen te werken geen ernstig bezwaar voor de molenaar en zijn klanten.

Toen in 1799 het eigendom gesplitst werd, werd dit wél een probleem. Watermolenaar Nicolaas Coppens kreeg geen toestemming om een windmolen naast de watermolen te bouwen; evenwel bouwde hij tenslotte, zónder toestemming, in 1813 toch een windmolen. Het ging om een houten molen; ook het gebouw van de watermolen was toen van hout. 
In 1842 brandde het gehele complex, toen eigendom van Cornelis van Aert, af. Meteen volgde herbouw, nu in steen.

In 1880 leek het met de watermolen definitef voorbij: de problemen met de waterbeheersing waren blijkbaar dusdanig, dat de overheid ingreep. De waterrechten werden afgekocht en de sluiswerken verwijderd. In 1882 werd het binnenwerk verwijderd; alleen het stenen gebouw bleef staan. Dat diende later onder meer als maalbedrijf en als woning. 
De windmolen bleef ondertussen overeind en tot 1939 in bedrijf, vanaf dat jaar werd alleen nog de motor gebruikt. De molen raakte in verval en werd in 1954 onttakeld. Eerst verdwenen roeden, kap en stelling; later ook nog een gedeelte van het metselwerk. De roeden gingen naar de Bolswerksmolen te Deventer (die in die jaren een restauratie als monument kreeg).

Aan het einde van de 20ste eeuw ontstonden plannen om dit bijzondere molenrestant te reconstrueren. In 2008 werd dit grotendeels gerealiseerd; in 2009 volgde de voltooiing. Op 8 mei 2009 werden wind- en watermolen feestelijk in gebruik genomen.

De windmolen is gereconstrueerd naar de situatie zoals die was, toen de watermolen nog functioneerde, dus 1880. Om die reden is gekozen voor een kettingkruier en niet voor de staartkruiing uit een latere fase.
Met deze keuze is een voor Nederland altijd zeldzaam gebleven constructie teruggebracht: de molen heeft een Engels kruiwerk en dus geen echte kuip nodig. Buiten de onderrail ligt de ijzeren tandkrans voor het kettingkruiwerk. Aan de kap hangt een ijzeren overkuip.

Opmerkelijk is hoe de bovenas is uitgevoerd: de roeden hebben wel keerklossen maar geen wiggen; in plaats daarvan zijn bouten aanwezig. Deze constructie kwam in Nederland erg weinig voor: de Ellertse molen te Mierlo had het, evenals de jammerlijk verdwenen naamloze grondzeiler van De Kladde, gem. Steenbergen; de enige molen die het ook nog heeft is De Vier Winden te St. Annaland.

aanvullingen

toelichting naam

De molen is vernoemd naar het buurtschap waar deze gelegen is.

unieke eigenschap

De enige watervluchtmolen van Nederland.

Eén van de zeer weinige windmolens (feitelijk de enige) in Nederland die uitgerust is als kettingbuitenkruier.

literatuur

Nico Jurgens, 'Het "alleraardigste geval" Kilsdonkse Molen', in: Molens 66 (2002) pp. 16 - 19.
Dick Kenbeek, 'Er zit vaart in de Kilsdonkse Molen!', in: Molenwereld 114 (2008) pp. 144 - 147
'Een herboren Kilsdonkse Molen!', in: Molenwereld 126 (2009) pp. 206 - 208
Dick Kenbeek, 'Over Stroobos, molens en een molenaar (10)', in: Molenwereld 126 (2009) pp. 218 - 224
Nico Jurgens, 'De Kilsdonkse Molen. Een gemiste kans', in: Molenwereld 130 (2009) pp. 398 - 418

foto's

foto's