Molen De Pelikaan, Den Dungen

Den Dungen, Noord-Brabant
b

korte karakteristiek

naam
De Pelikaan
modeltype
Ronde molen, beltmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1924
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

adres
Hoogstraat 91
5271 XA Sint-Michielsgestel
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01546
oude dbnr.
B551
Meest recente aanpassing
| Streek
media-bestand
Molen 01546 De Pelikaan (Den Dungen)
Mark Dwarswaard (23-2-2019)

locatie

plaats
Den Dungen
plaatsaanduiding
Maaskantje
gemeente
Sint-Michielsgestel, Noord-Brabant
streek
Meierij van 's-Hertogenbosch
kadastrale aanduiding
Gemeente Sint-Michielsgestel, sectie H, nr. 294
geo positie
X: 153876, Y: 407769
N: 51.65874, O: 5.37096
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Niet onbelangrijk; deze molen met zijn hoge belt accentueert het dorp.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Hoogstraat 91
5271 XA Sint-Michielsgestel
molenaar
Jan Toelen
telefoon
073-594 1271
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden
toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Pelikaan via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Ronde molen, beltmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen
kap
Gedekt met Icopal
inrichting

Eén koppel 17der kunststenen; regulateur; mengketel; steenkraan; sleepluiwerk. Op de begane grond een koppel maalstenen, aangedreven door een Blackstone dieselmotor (1926).

versieringen

Eenvoudige baard, op de koppen van de voeghouten aangebracht, rood geverfd, wit afgebiesd met de opschriften '1864 De Pelikaan 1975'.

Eenvoudige achterbaard, rood geverfd met het opschrift '8-8-1925'.
Dit slaat op het gereedkomen van het herstel na de brand.

Kleine windvaan in de vorm van een pelikaan.

plaats bediening
beltmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels; kruilier
vlucht
26,80 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met haak; vangtrommel
overbrenging

Bovenwiel 69 kammen
Bovenschijfloop 35 staven, steek 12,8 cm.
Spoorwiel 84 kammen
Steenschijfloop 27 staven, steek 10,6 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 6,13

hoogte
van de belt: 4,80 m.
wiekvorm
Systeem Van Bussel met neusremkleppen op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Pot ✉︎ ? binnen ? 1924 binnen aanw. 26,80
Pot ✉︎ 1593 buiten 1890 1924 buiten aanw. 26,80
wiekverbeteringen

Van 1984 tot 2008 had deze molen op beide roeden het systeem Fauël (fokwieken). Na alle perikelen rond het herstel heeft men Van Bussel-stroomlijnneuzen met remkleppen aangebracht.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 50, Penn & Comp, F.J.
Penn & Comp, F.J.
✉︎ 50 1853 1924? aanw. 04,50
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

omwentelingen
geschiedenis

De molen werd in 1864 gebouwd in opdracht van C. van de Westelaken. Na 1870 waren van deze familie de eigenaren: Francis, Antony en Andreas (tot 1908). Daarna werd H.A. Eetgerink eigenaar.

In de nacht van 14 op 15 maart 1923 brandde de molen geheel uit. Vervolgens werd de molen herbouwd door de molenmakers gebrs. van Aspert uit Heeswijk. In de zomer van 1925 volgde de heringebruikname. Bij dit ingrijpende herstel zijn volgens overlevering onderdelen verwerkt van een Helmondse molen.

Vanaf de herbouw was de molen in handen van de familie Toelen. Eerst was dit Martinus Toelen en vanaf 1949 J.C. Toelen, die in de molen een mechanische maalderij begon, waardoor voor de molen een periode van verval begon.

In 1975 werd een flinke restauratie uitgevoerd, waarbij de molen ook weer maalvaardig werd gemaakt. In 1984 werden fokken (van redwood) aangebracht.

Voorheen in de molen en sinds 2006 in een nieuw winkelgebouw ernaast, is een druk beklante meng- en diervoederzaak. In 1980 werden een oude Blackstone dieselmotor met een maalstoel in de molen teruggeplaatst. Hiermee wordt ca. een ton per week mee gemalen, voornamelijk paarden- en kippenvoer.

Ondertussen ging het in de jaren '90 van de 20ste eeuw met het onderhoud minder goed: de stenen romp lekte op diverse plaatsen. Die lekkage zal vermoedelijk nog een gevolg zijn van de brand van 1923: dit levert een stenen molen meestal blijvende schade op, omdat de bakstenen als gevolg van eerst grote hitte (door het vuur) en daarna de afkoeling (door bluswater) poreus worden.
In een poging het metselwerk te herstellen, zette men in 2003 de molen in de steigers. Helaas: door tegenvallers kon dit werk niet worden voltooid. Later werd de steiger verwijderd, zonder dat het werk volledig was hersteld. Als noodvoorziening werden plastic zeilen over de romp gespannen. Wel draaide de molen nog zo nu en dan.

In 2008 dreigde er een drama: in de zomer dat jaar kregen veel molens in Nederland subsidie toegewezen, maar andere, zoals De Pelikaan, vielen buiten de prijzen. Voor eigenaar Jan Toelen, die vele jaren had geprobeerd zijn molen gerestaureerd te krijgen, was de maat vol: hij vroeg een gedeeltelijke sloopvergunning aan. Dit schokte de molenwereld, juist omdat het hier ging om een eigenaar die alles voor zijn molen over had.
De zaak verslechterde: op 4 december 2008 werden fokken en ophekking van de roeden verwijderd. De roeden zelf mochten, op last van de RACM, niet worden gestreken!
Op 5 december, één dag later dus, kwam het verheugende nieuws dat de molen alsnog een forse subsidie van de provincie Noord-Brabant zou krijgen. Zij die denken of beweren dat Sinterklaas niet bestaat, kregen hier duidelijk ongelijk. 

In de zomer van 2010 werden beide roeden gestreken (maar nu om de uitdrukkelijke reden dat zij gerepareerd gingen worden!).  De molenromp zelf werd opnieuw in de steigers gezet.
In het najaar van 2010 heeft men slechte stukken van molenromp en voegwerk vervangen, een goot rond de kap aangebracht en ook rotte balkkoppen van de zolders gerepareerd met epoxyhars.
In juni 2011 werd een extra bijdrage toegekend voor het restaureren van beide Potroeden. Eind 2012 werden zij, gerepareerd en wel, opnieuw gestoken en kort daarna was de molen weer draaivaardig. 9 juni 2013 heeft men de molen officieel in gebruik gesteld. 

aanvullingen

wetenswaardigheden

Oud-eigenaar Martinus Hubertus "Ties" Toelen overleed op 10 april 2022.

trivia

Uit de Noord-Brabantsche Courant, febr. 1929: "De landbouwer H. de Dee te Den Dungen had voor de veiligheid een sigarenkistje met geld verborgen in een zak koren. Zonder te weten welke zak hij nam bracht hij het koren naar den molenaar, doch ongelukkigerwijs was het juist de zak waarin het geld was verborgen. De molenaar Toelen schudde den zak in een maalbak ledig en bemerkte ook niet dat een kistje met geld zich daarin bevond. Opeens hoorde hij een geweldig gekraak en lichtte hij den maalsteen op en de rijksdaalders en guldens kwamen hem tegengerold. Bij nader onderzoek bleek dat 30 rijksdaalders en twee gouden tientjes nog ongeschonden waren. Naar schatting was een bedrag van over de 200 gulden in het kistje aanwezig. De rest van het geld was fijngemalen".

foto's

foto's