Molen Oranjepolder, Voorschoten

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1673

verdwenen

1926

1703 verbrand en herbouwd voor 1926

opvolger

Molendatabase.net dbnr. 1228

geschiedenis

Oranjepolder


1 Stichting en werken in onderhoud, Oranjepolder

Op 29 mei 1673 sloten de ingelanden tussen de "Noorthofflants- en de Duvenvoortsen polder", strekkende tussen de Heerweg en de Achterwatering of Dobbewatering een overeenkomst tot bepoldering. Er rees nogal wat verzet en het werd een zaak voor dijkgraaf en hoogheemraden van het hoogheemraadschap van Rijnland. Enige landeigenaren wilden hun vrije uitwatering behouden, andere hadden geen belang bij bepoldering, omdat hun landen hooggelegen waren. De kwestie werd aan het college met behulp van een kaart duidelijk gemaakt. Partijen kwamen in een later stadium nader tot elkaar. Het plan van bepoldering werd kleiner opgezet en enige ingelanden op de hooggelegen landen behoefden slechts halve omslag te betalen. In die stukken van 1675 spreekt men dan over de "Orangepolder". In 1710 kreeg Johan van Wassenaer het gedaan dat een gedeelte van de tuin van Rosenburg weer buiten de polder werd gebracht.
In 1843 werd voor de polder een uitgebreid reglement opgemaakt. De burgemeester van Voorschoten was voorzitter. Hij werd bijgestaan door twee poldermeesters.
In 1842 werd in deze polder nog afgezand. In 1970 werd in het polderdeel ten noorden van de Wijngaardenlaan, langs de spoorlijn, een grote vijver gegraven. Het vrijgekomen zand werd aangewend voor de aanleg van een begraafplaats binnen de singels van Rosenburg. De hooggelegen donk, met typische vorm uitstekend tegen het land van de Papenwegse polder, is altijd nog een herkenningspunt in het landschap. Hier is ook de Donkwoning en de Donklaan.
De polder lag ingeklemd tussen de Noordhoflandsepolder, Papenwegsepolder, Duivenvoordsepolder, Binnenpolder, Starreburgpolder en de Knippolder.
Bemaling

Op genoemde kaart van 1673 zien we de wipwatermolen staan. Deze staat aan de westzijde van de Voorwatering bij de "Dolentsloot of Dwarswateringe", een verbindingssloot tussen Voorwatering en Dobbewatering. In 1703 brandde de molen af. Toen en ook in 1748 werd de polder bemalen door de molen van de Papenwegse polder. De nieuwe schepradmolen had een vlucht van 21.49 meter en sloeg uit op de Voorwatering. In maart 1746 werden schout en molenmeesters door de dijkgraaf van Rijnland aangeklaagd, omdat zij bij noordenwind, terwijl het buitenwater boven peil was, hun polder hadden laten bemalen.
“Wat is er gebeurd in 1748 dat de polder werd bemalen door de Papenwegse polder. Want dat gebeurt niet zomaar”. Dit gebeurt alleen als de poldermolen niet meer maalvaardig is voor een langere tijd”
Dit raadsel is mogelijk op te lossen door archiefstukken van de polder in te kijken.
Wat hierboven is omschreven is summier en komt van de archief site van Hoogheemraadschap van Rijnlands.

Op de genoemde kaart van 1673 zien we de wipwatermolen staan. Deze kaart geeft maar een gedeelte van de polder weer. De kaart is gemaakt circa 1673. Het kan ervoor of na 1673 gedrukt zijn. Vergeet niet dat zo kaart maken en met weinig hulpmiddelen; Denk hierbij aan het opmeten, het tekenen van de kaart een langdurig proces is.

De molen staat aan de westzijde van de Voorwatering bij de "Dolentsloot of Dwarswateringe", een verbindingssloot tussen Voorwatering en Dobbewatering.
Dit kwam om dat het gedeelte van de Voorwatering vanaf de grens van de Duivenvoordse- polder en de molen de Voorwatering een molensloot van de polder werd. Namelijk de molen sloot waar kleinen zij slootjes op uitkwam. (Zie kaart uit 1673)
In 1926 werd overgegaan op bemaling met behulp van een Amerikaanse windmolen, op een iets noordelijker locatie. In 1961 werd ten noorden het Van der Hoeven Sportpark een elektrisch gemaal in gebruik genomen.

Informatie: 1.2.5.9 Oranjepolder
Kaarten archief Rijnland
Foto, N. Varkevisser

N. Varkevisser,
maandag 12 oktober 2020

Rotterdamse courant, 4 feb. 1808:
"Utrecht den 2 February. By onderscheiden Koninklyke Besluiten, van den 28sten der vorige Maand, zyn gedaan de navolgende benoeming: de Heer Pieter Jansz. Sonneveld, tot Heemraad en Penningmeester van den Oranjen-Polder, in de Domeinen van het Westland."

nog waarneembaar