Molen 't Vliegend Hert, Gravendeel, 's-

Gravendeel, 's-, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
't Vliegend Hert
modeltype
Ronde molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1862
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

adres
Molendijk 37
3295 LD 's-Gravendeel
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01519
oude dbnr.
B934
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 01519 't Vliegend Hert (Gravendeel, 's-)

Nelly Sonneveld (29-04-2024) 
De molen is nu voorzien van het Dekker-wieksysteem en  is weer teruggerestaureerd, met de rood-wit-blauwe versiering erop. 

locatie

plaats
Gravendeel, 's-
gemeente
Hoeksche Waard, Zuid-Holland
streek
Hoeksche Waard
kadastrale aanduiding
Gemeente 's-Gravendeel, sectie F, nr. 3157
geo positie
X: 101810, Y: 421833
N: 51.78263, O: 4.61638
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molendijk 37
3295 LD 's-Gravendeel
molenaar
Floris van Hoogstraten
telefoon
06-54713865
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Donderdag 10:00 - 17:00 uur en als de deur open is bij een draaiende molen. 

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van 't Vliegend Hert via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Ronde molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen
kap
Gedekt met gepotdekselde planken
inrichting

Eén koppel 15der kunststenen; voorreiniger + beuker, twee mengketels (elektrisch), luiwerk (elektrisch). Silocomplex met 100 ton bulkopslag.
In de bijgebouwen bevinden zich nog twee elektrische luiwerken voor de kelders. Elevator tot de kapzolder. Diverse transportschroeven en resten van een hamermolen. Blowers, afzuiging en transportinstallatie. Onder het silocomplex een bunkerweegschaal.

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd met de opschriften 'Anno 1856', daaronder twee herten met vleugels en weer daaronder het opschrift ''t vliegend hert'

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels. Kruirad.
vlucht
22,70 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok.
overbrenging

Bovenwiel 63 kammen
Bovenschijfloop 31 staven, steek 14,4 cm.
Spoorwiel 99 kammen
Steenschijfloop 29 staven, steek 9,0 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 6,94

hoogte
wiekvorm
Systeem Dekker op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
media-bestand
Roede 103, Beijk
Beijk
✉︎ 103 binnen 2023 2024 binnen aanw. 22,70
media-bestand
Roede 104, Beijk
Beijk
✉︎ 104 buiten 2023 2024 buiten aanw. 22,70
Derckx ✉︎ 703 buiten 1991 1991 buiten 2024 22,65
Derckx ✉︎ 704 binnen 1991 1991 binnen 2024 22,50
Pot ✉︎ 2562 buiten 1924 1924 buiten 1991 22,70
Pot ✉︎ 1999 binnen 1904 1905? binnen 1991 22,70
wiekverbeteringen

Van 1934 tot 1969 was deze molen op beide roeden voorzien van het systeem Dekker. Dat is daarna weer vervangen door Oud-Hollands.
Toen beide gelaste roeden na 2022 moesten worden vervangen besliste men, het Dekkersysteem in ere te herstellen (zie ook 'Geschiedenis'). 

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As g.n., Nolet
Nolet
✉︎ g.n. 1840c aanw. 04,10
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
wederopbouw
Herbouwd en verhoogd na te zijn uitgebrand.
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf

molenmaker
?? (1862) Molenmakerij Herrewijnen, Spijkenisse (2011)
omwentelingen
eigendomshistorie

De Stichting Molens Hoeksche Waard is eigenaar sinds 6 november 2018, daarvoor was dat de Stichting Molens Binnenmaas sinds 31-03-2014, daarvoor HV Wonen.

geschiedenis

Deze molen heeft een voorganger gehad: een wipkorenmolen die op vrijwel dezelfde plaats stond, destijds de Bonaventuurse Zeedijk genoemd. Deze schermde de toen net in cultuur gebrachte polder Nieuw Bonaventura af van de Dordtse Kil. Deze wipmolen werd rond 1800 naar molenaarsfamilie De Leeuw vernoemd.
In 1837 kocht Willem Vliegenthart, zoon van een Zwijndrechtse korenmolenaar, de wipmolen voor ƒ 8300,--. In 1841 brandde deze af, waarna in 1841/42 een stenen stellingmolen werd gebouwd.
 In 1853 vond uitbreiding plaats met een olieslagwerk: hiertoe werd waarschijnlijk een aparte ruimte aan de westzijde van de molen aangebracht, thans nog als pakhuis in gebruik. In 1855 kreeg Vliegenthart vergunning om de molen te voorzien van een stoommachine. Vijf jaar later krijgt hij tevens vergunning om in zijn molen een pelwerk aan te brengen. Als wind- en stoomkoren-, pel- en oliemolen heeft 't Vliegend Hert slechts één jaar mogen functioneren: in 1861 brandde hij uit. 

In zijn huidige gedaante dateert deze molen van 1862/63: de uitgebrande stenen romp werd hersteld en daarbij meteen een meter verhoogd, zodat de vlucht twee meter langer kon worden. De molen werd voor een kwart eigendom van een schoonzoon van Vliegenthart en voor het andere kwart van de Dordtse bakker Moonen.
Bij de brand van 1861 zijn oliewerk en stoommachine vermoedelijk gespaard, het pelwerk niet. Na de herbouw richt Vliegenthart het geheel in als een 'op Amerikaansche wijs' ingerichte bloemfabriek. De uitgebreide werktuigen omvatte een koppel Engelse- en blauwe stenen met regulateurs, graanreinigers en vier builen. Het geheel kon een wekelijkse productie draaien van 42 ton bloem. In verloop van tijd maakte de bloemfabricage vanwege afnemende winstgevendheid weer plaats voor een traditioneel korenmolenbedrijf.
Ruim een jaar later ging de met een onrendabele kolengestookte stoomketel uitgeruste molen bij publieke verkoping voor ƒ 14.000,-- inclusief molenaarshuis, tuin, schuur en erf, over aan vijf personen. Omdat "de winst uit de schoorsteen ging", werd de stoommachine als eerste weer uit de molen verwijderd.

In 1889 kwam de molen geheel in het bezit van de familie Dam. Van 1905 tot 1938 was dit Christiaan Cornelis Dam en daarna tot 1963 zijn zoon Gerrit Pieter.
Al sinds 1930 maalde Dam onderin de molen elektrisch. Evenwel liet hij, om het maalrendement te verhogen, in 1934 Dekkerwieken aanbrengen. Helaas kon deze wiekverbetering niet wedijveren met de elektromotor. In 1951 werd de windkracht buiten gebruik gesteld. 

Cornelis van Heesen werd in 1956 huurder en moderniseerde de molen met elf nieuw aangebouwde graansilo's. Om de stenen molenromp tegen regeninval te beschermen, zijn op de zuidwestkant lange tijd grote geëmailleerde reclameborden aangebracht. In 1963 werd Van Heesen eigenaar.

Bij een uitvoerige restauratie van de molen eind jaren '60 waren staart, lange spruit en stelling grotendeels vemieuwd, evenals het koppel 16der kunststenen en de ophekking weer teruggebracht naar Oud-Hollands.
In 1970/71 werd de molen geheel ingericht voor mechanische bemaling met een mengketel, 100 ton extra siloruimte en een bunkerschaal. Hiertoe werd onder meer de zuidoostdeur aan de binnenzijde dichtgemetseld. De helft van de molenruimte tot aan de luizolder wordt nu ingenomen door het silocomplex van graan- en diervoederhandel van Van Heesen. Het oorspronkelijke molenhuis werd in 1969 afgebroken en vervangen door een bungalow. Temidden van alle wijzigingen bleef het spoorwiel aanwezig, evenals een maalvaardig koppel stenen.

Bij een restauratie in 1991/92 kreeg de molen nieuwe roeden. Verder werden beide spruiten, staartbalk, lange en korte schoren, kapbedekking en een flink deel van het metselwerk, vernieuwd. Helaas werd het toen al verzakte sleepkruiwerk niet hersteld, zodat kruien niet meer mogelijk was. Als gevolg draaide de molen vrijwel niet.

Uiteindelijk werd de maalderij in de molen opgeheven: Van Heesen verkocht de molen aan de 's-Gravendeelse woningstichting die de bijgebouwen twee appartementen wilde laten bouwen en in de molen een winkeltje vestigen. In 2008 werd hiervoor ƒ 80.000,-- subsidie toegekend en een restauratieplan opgesteld. Helaas: als gevolg van de kredietcrisis werden daarna alle bouwplannen voor onbepaalde tijd opgeschort.

Ondertussen moest aan de molen zelf het nodige gebeuren, zoals kruivaardig maken, vernieuwing delen van de stelling, ramen en deuren en herstelwerk aan het wiekenkruis.
Met dit werk, dat financieel mogelijk werd gemaakt door de (eerder vermelde) subsidie door de RCE en bijdragen van de provincie en gemeente is in januari 2011 begonnen. In december dat jaar kwam het werk gereed: reparaties aan gevlucht, staartwerk, stelling, kapbedekking, vloeren en algeheel herstel van het kruiwerk. 

Door de verwikkelingen rond molen en bijgebouwen kon hier niet regelmatig worden gedraaid of gemalen: vanaf december 2011 tot in 2013 ging het wiekenkruis slechts af en toe rond en was bezoek sporadisch mogelijk, onder meer tijdens de Molendag Hoekse Waard.
Halverwege 2013 ontstond er duidelijkheid: de bijgebouwen werden in juni 2013 verkocht aan een particulier, die ze als bedrijfspand in gebruik heeft genomen. De molen zelf is op 31 maart 2014 door de Stichting Molens Binnenmaas gekocht van de corporatie HW Wonen. Daarna werden diverse werkzaamheden voorzien.

Niet lang daarna werd de eerste fase van de herstelwerkzaamheden grotendeels uitgevoerd en kon de molen op 27 augustus 2014, tijdens de traditionele feestweek van 's Gravendeel, officieel in gebruik worden genomen. De verrichte werkzaamheden bestonden voornamelijk uit molenmakerswerk, gericht op het in orde maken van de draai- en maalvaardigheid alsmede het treffen van de nodige voorzieningen voor de veiligheid van vrijwilligers en bezoekers. In het voorjaar van 2015 volgde herstel aan de molenromp.

In het voorjaar van 2022 volgde stilzetting van de molen: beide roeden werden niet betrouwbaar meer bevonden. Op dat moment was molenland-Nederland al in rep en roer vanwege vele meldingen van slechte roeden. Nieuwe roeden waren spoedig besteld maar, vanwege de vele te vervangen roeden, niet meteen leverbaar. 
In de loop van 2023 werden de roeden kaalgezet, strijken volgde op 19 februari 2024. Direct daarna werden beide nieuwe roeden gestoken. Deze zijn weer voorzien van het Dekkersysteem, met hier als nieuwigheid dat de stroomlijnplaten niet op houten, maar aluminium schinkels zijn aangebracht.
De reconstructie van het Dekkersysteem viel samen met een groter plan, namelijk om de molen en de aanbouwen en het binnenwerk terug te brengen tot de situatie dat er al machinaal werd gemalen maar de windmolen ook nog werd gebruikt. 
Op 21 augustus 2024 werd de molen officieel in gebruik gesteld. 

aanvullingen

toelichting naam

De molen is genoemd naar molenaar Vliegenthart, die deze molen liet bouwen (en vanaf 1837 al eigenaar was geweest van de twee voorgangers).

trivia

Op een bepaald moment kwam Louis Rommens als knecht in dienst bij molenaar Dam. Rommens kwam uit West-Brabant en daar was men wat 'uitbundiger' met de verfkwast dan op de Hoekse Waard. Dus voorzag hij de Dekkerwieken van een rood-wit-blauw patroon op de uiteinden, dat was hij immers gewend. Dit patroon was tot de restauratie van de jaren '60 nog aanwezig en heeft men bij de recente vervanging van de roeden en het nieuwe Dekkersysteem weer aangebracht.

foto's

foto's