Molen Overwaard Molen No.4, Kinderdijk

Kinderdijk, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Overwaard Molen No.4
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
boezemmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de lage boezem van de Overwaard, thans op vrijwillige basis.

adres
Overwaard 7
2961 AT Kinderdijk
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01504
oude dbnr.
B1014
Meest recente aanpassing
| Streek
media-bestand
Molen 01504 Overwaard Molen No.4 (Kinderdijk)
Marc Polderman (4-3-2022)

locatie

plaats
Kinderdijk
gemeente
Molenlanden, Zuid-Holland
streek
Alblasserwaard
kadastrale aanduiding
Gemeente Nieuw Lekkerland, sectie A, nr. 5156
geo positie
X: 104026, Y: 432596
N: 51.87957, O: 4.64690
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Overwaard 7
2961 AT Kinderdijk
molenaar
Diverse molenaars van Kinderdijk bij toerbeurt
telefoon
e-mail

social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
ja
op afspraak
nee
openingstijden

Zie de website. Deze molen is voor toeristen alleen per boot bereikbaar en dan te bezichtigen via een arrangement.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Overwaard Molen No.4 via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met riet, op gemetselde voet van 2,05 m.
kap
Gedekt met riet
inrichting

IJzeren scheprad in de molen, Ø 6,70 m; breed 0,58 m; sintelstuk gietijzer, fabricaat onbekend.
Houten scheprad voor de 'contramolen', niet op windkracht aangedreven.
(Geen woning meer in deze molen).

versieringen

Fraaie van gestoken lofwerk voorziene baard waarop in het midden een wapenschild met een rode klimmende leeuw voorkomt, het wapen van het voormalig waterschap de Overwaard. Ter weerszijden hiervan is “AN.O 1740” aangebracht.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 48 ijzeren rollen. Kruirad met hoge bank
vlucht
28,60 / 28,80 m.
vang
Vlaamse vang; 6 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel.
overbrenging

Bovenwiel 74 kammen
Bovenschijf 40 staven, steek 12,0 cm.
Onderschijf 27 staven
Onderwiel 91 kammen, steek 17,0 cm.
Overbrenging 1,80 : 1

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 347 buiten 2021 2021 buiten aanw. 28,80
Straathof ✉︎ 341 binnen 2020 2020 binnen aanw. 28,60
Derckx ✉︎ 336 buiten 1979 1979? buiten 2021 28,80
Derckx ✉︎ 337 binnen 1979 1979? binnen 2020 28,60
Pot ✉︎ 2408 buiten 1917 1917? buiten 1979? 28,60
Pot ✉︎ 911 binnen 1875 1876 binnen 1979 28,60
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As g.n., NSBM Fyenoord
NSBM Fyenoord
✉︎ g.n. 1840 1840? aanw. 03,80
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Enthoven & Co, L.I. ✉︎ 658 1879 1879 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de lage boezem van de Overwaard, thans op vrijwillige basis.

molenmaker
Adr. van der Haven, Hoornaar (1740)
omwentelingen
geschiedenis

De molen werd gebouwd door Adriaan van der Haven uit Hoornaar en aangenomen voor ƒ 14.000,--.

Van de acht Overwaardmolens was deze Nr. 4 de uitzondering: hij was uitgerust met een brede waterloop en twee schepraderen. Eén voor het afmalen van de lage boezem in de hoge en één voor het op peil houden van het hoge boezemgebied. Deze functie van zgn. contramolen werd door deze molen vervuld, nadat de voorganger (die dus reeds, let wel, bestond vóórdat de acht boezemmolens werden gebouwd, in 1739 was verbrand).
Het bestaan als dubbele molen was kennelijk geen succes: al in 1799 werden scheprad en gaandewerk van de contramolen verwijderd omdat het te weinig werd gebruikt. Aldus werd molen nr. 4 weer een 'gewone' boezemmolen en bleef met de zeven andere Overwaardmolens in bedrijf tot 1950.

In de loop van de jaren '90 van de 20ste eeuw openbaarden zich steeds grotere problemen: de molen had groot herstel aan wiekenkruis en voorkeuvelens nodig en werd tenslotte in 2003 stilgezet. In 2004 werden, vooruitlopend op groot herstel, reeds nieuwe windborden in de juiste kleuren aangebracht. In september 2005 volgden intensieve reparaties aan de kap; op 23 maart 2006 werd weer gemalen.

Intussen bleven de dubbele waterloopmuren, zij het dus deels dichtgegooid, bewaard. Pas in de 21ste eeuw ging men serieus nadenken over de zin van reconstructie van deze bijzondere molen. Het antwoord viel positief uit: men besloot molen nr. 4 te reconstrueren als dubbele molen, dus met twee afzondelijke schepraderen en aandrijvingen. Enige tijd later waren de waterlopen opengegraven en werd gewerkt aan een houten scheprad dat de 'contrafunctie' moet gaan verrichten.
Al deze werkzaamheden hielden ook in dat de woonfunctie van deze molen zou komen te vervallen. Niet dat dat echt een probleem is: deze molen leent zich, met zijn unieke functie, op zich goed als nieuw aandachtspunt voor deze - door toeristen toch al behoorlijk overbezochte - molengroep. Een extra bezoekersmolen, die de druk op de Nederwaard Nr. 2 zou doen afnemen, was best wel welkom.
Er valt evenwel hierover ook iets heel anders te zeggen: reconstructie van een zeer opmerkelijke en ook voor Nederlandse begrippen uiterst zeldzame dubbelfunctie (die bovendien al meer dan 200 jaar geleden in onbruik raakte) schept een vals beeld over Kinderdijk en de Nederlandse waterstaat in het algemeen en de toeristen die deze molen bezoeken zouden eerder verward dan geïnformeerd worden. Dit nog los van de qua verhoudingen grote, nog te bouwen, schuur waar men de bezoekers over deze molen en Kinderdijk nader inlicht. Niet iedereen, op Kinderdijk en elders, is dan ook blij met een dergelijke reconstructie van de Overwaard nr. 4 en de te verwachten toestroom van toeristen.

Los van deze zaak: in de zomer van 2021 heeft men de buitenroede vervangen. Eerst heeft men de ophekking verwijderd, waarna de oude roede op 1 september werd gestreken. Op 6 september stak de firma De Gelder de nieuwe roede.

Achtergronden over ontstaan en ontwikkeling van de boezembemaling van de Overwaard zijn te vinden bij Molen nr. 1

 

aanvullingen

toelichting naam

De molen wordt, ter onderscheiding van zijn buurmolens, aangeduid met een cijfer.
Evenwel is deze molen, vanwege zijn specifieke extra functie als 'contramolen' (eerder ook wel 'de Dubbele molen') genoemd. Dit uiteraard vanwege de dubbelfunctie die deze molen, zij het maar betrekkelijk kort, had.

literatuur
Jan Hofstra, De Contramolen van de Overwaard, in: Molenwereld 196 (2015), pp. 361 - 378.
De Contramolen van de Overwaard, in: Molenwereld 197 (2015), p. 418.

foto's

foto's