- naam
- Gelkenesmolen
- modeltype
- Wipmolen, grondzeiler
- functie
- poldermolen
- bouwjaar
- bedrijfsvaardigheid
- Maalvaardig
- bestemming
Bemalen van de polder Liesveld (vroeger polder Gelkenes), thans op vrijwillige basis; woning
- adres
-
Molenkade 2
2964 LB Groot Ammers - Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
- Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
- Ten Bruggencate-nr.
- 01489
- oude dbnr.
- B978
- Meest recente aanpassing
- | Streek
Molen Gelkenesmolen, Groot-Ammers
Groot-Ammers, Zuid-Holland
b
locatie
- plaats
-
Groot-Ammers
- gemeente
- Molenlanden, Zuid-Holland
- streek
- Alblasserwaard
- kadastrale aanduiding
- Gemeente Groot-Ammers, sectie B, nr. 1255
- geo positie
-
X: 116166, Y: 436825N: 51.91856, O: 4.82273
- biotoopwaarde
- 5 (goed)
- landschappelijke waarde
- Bijzonder groot
contact en bezoek
- bezoek/postadres
-
Molenkade 2
2964 LB Groot Ammers - molenaar
- Mark Dwarswaard
- telefoon
-
- social media
- open voor publiek
- ja
- open op zaterdag
- nee
- open op zondag
- nee
- op afspraak
- nee
- openingstijden
Alleen op de Nationale Molendag en de jaarlijkse molendag van de SIMAV.
- toegangsprijzen
- winkelinformatie
- meelverkoop
- nee
- museuminformatie
- gericht op scholen
- nee
- bijzonderheden
- fietsroute
- fietsroute in de buurt van Gelkenesmolen via fietsnetwerk.nl
constructie
- modeltype
- Wipmolen, grondzeiler
- krachtbron
- wind
- functie
- romp
- Ondertoren, gedekt met riet, op veldmuren van 0,50 m.
- kap
- Bovenhuis donkergroen geverfd; wit afgebiesd; kap gedekt met gepotdekselde planken
- inrichting
Open ijzeren scheprad buiten de molen, Ø 5,56 m.; breed 0,61 m.
Woning in de molen- versieringen
Fraaie makelaar
Op het sintelstuk is een naamplaatje meegegoten:
P. LEENARTZ
M. SMIT.TE
STOLWIJK- plaats bediening
- grondzeiler
- plaats kruiwerk
- middenkruier
- kruiwerk
- Zetelkruiwerk; kruirad met hoge bank
- vlucht
- 26,60 m.
- vang
- Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; evenaar. Kneppel.
- overbrenging
Bovenwiel 64 kammen
Bovenschijfloop 35 staven
Onderschijfloop 21 staven
Onderwiel 81 kammen
Overbrengingsverhouding 2,11 : 1- hoogte
- wiekvorm
- Oud-Hollands
- wiekenkruis
-
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte Straathof 248 binnen 2010 2010 binnen aanw. 26,62 Straathof 249 buiten 2010 2010 buiten aanw. 26,72 Pot 1532 buiten 1888 1888? buiten 2009 26,60 Pot 885 binnen 1875 binnen 2009 26,60 - wiekverbeteringen
Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan
- bovenas
-
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte De Prins van Oranje 816 1872 1872? aanw. 05,30 - wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte onbekend ? ? aanw.
verwijzingen
- allemolens.nl
- Kijk op allemolens.nl voor historische foto's en documenten van deze molen
- monument
- 18768
- inventarisnummer
- ZH175
eigendom
geschiedenis
- toestand
- werkend
- bouwjaar
-
of eerder. Al in 1513 moet hier een molen hebben gestaan.
- bedrijfsvaardigheid
- Maalvaardig
- bestemming
Bemalen van de polder Liesveld (vroeger polder Gelkenes), thans op vrijwillige basis; woning
- omwentelingen
- eigendomshistorie
In 1966 werd de molen aan de SIMAV verkocht.
- geschiedenis
-
Al zeer lang staat er op deze plaats een molen, namelijk ruim 500 jaar: een "verpondinghe" van 1513 vermeldt dat de inwoners van Gelkenes 'molengelt' moesten betalen. Toen werd de polder Gelkenes dus al met een molen bemalen.
De polder tussen de Graaflandse Dijk en de Lekdijk had nogal wat last van kwelwater uit de Lek en mogelijk dat daarom een molen werd bijgebouwd, de Kleine Molen op de plaats van het huidige elektrische gemaal. In 1760 is deze weer verdwenen en toen is de Vliet van Gelkenes (die tussen de Molenkade en de polder Ammers-Graafland liep) doorgetrokken naar die van Ammers-Graafland en daarin is bij de Gelkenes Molen een schot geplaatst. Door dit schot te openen konden de "Voorste en Middelste Moole van Gravelant" (resp. de huidige Graaflandse en Achtkante Molen) bijspringen bij Gelkenes.
De Gelkenesmolen staat op oude kaarten ook wel als "Overwaardsche Molen" en "Pijlmoole van den Overwaard" of Peilmolen aangeduid. Dat laatste werd de molen in 1760: hij nam die functie over van de toen gesloopte Kleine Molen. Opmerkelijk is echter, dat bij noorden- of noordoostenwind de Spindersmolen (van de polder Neder-Hardinxveld) de functie van peilmolen overnam omdat het peil in de meer zuidelijk gelegen boezemwateren dan belangrijk werd opgestuwd.
In 1857 werd door de Dordrechtse ijzergieterij Penn & Comp. een gang staven ten behoeve van het onderrondsel geleverd voor f 141,40. In 1880 leverde dezelfde gieterij een ijzeren wielbak voor het waterwiel. Kennelijk lekte de oude stenen bak, want al enige jaren ontving de molenaar een extra vergoeding van f 8,50 per jaar voor het drooghouden daarvan.
De molen was tot 1965 in gebruik voor het bemalen van de polder Liesveld en tevens peilmolen (seinmolen) voor het waterschap de Overwaard. Daarna stond de molen jaren stil en bereidde de SIMAV een grote restauratie voor.
In 1979-1980 vond dat grote werk plaats: zo werd de ondertoren van nieuw riet voorzien, een nieuwe kap geplaatst en werden er herstelwerkzaamheden aan waterlopen, staart, ramen, deuren en kozijnen uitgevoerd. De officiele ingebruikstelling na deze restauratie vond plaats op 25 september 1980.
In 2000 overleed op 91-jarige leeftijd molenaar Arie "Ot" van Houwelingen, die deze molen bijna 50 jaar bewoonde. Daarvoor was hij, tot de stilzetting in 1951, molenaar van de Oude Weteringmolen te Streefkerk geweest.
In september 2009 werd begonnen met een flinke opknapbeurt: het bovenhuis moest worden hersteld en beide (zeer oude) Potroeden vervangen. Hiermee verdwenen de laatste nog in bedrijf zijnde Potroeden uit de Alblasserwaard: op 17 september werden zij gestreken. Eén ervan wordt sindsdien los bewaard. Op 26 maart 2010 werden nieuwe gelaste roeden gestoken.
In 2020 heeft onderhoud plaats gevonden aan de kop, klompenhok en waterlopen. Dat laatste gebeurde vanwege de verhogingen van de kade door het waterschap. Hierbij is ook een nieuwe, hogere bakdeur aangebracht.
Een opmerkelijk constructiedetail: de gietijzeren wateras heeft zeer grote houten vulstukken.
aanvullingen
- toelichting naam
De molen is vernoemd naar de polder Gelkenes, die thans onderdeel uitmaakt van de polder Liesveld. Ter plaatse spreekt men van de "Eerste molen". Aardig in dit verband is, dat het polderbestuur de zeilen van de vier molens vroeger van A t/m D liet merken.
- trivia
Ergens in de jaren vijftig van de 20ste eeuw werd met behulp van een handtakel een nieuwe windpeluw geplaatst. Toen echter de windpeluw op hoogte was gebracht en op de punt van een daklijst werd gelegd, gleed deze er plotseling af waardoor alles, mét een deel van de schoorsteen, in de woonkamer terecht kwam. De vallende takel beschadigde het hekwerk van het onderste end.
De tweede poging slaagde wel...
foto's
- foto's
-
draag zelf bij
- teksten
- tekstbijdragen over deze molen insturen | Wilt u specifiek iets kwijt over een roede, as of motor, klik dan daar op het rode envelopje ✉︎ behorende bij het betreffende object.
- foto's
- foto's insturen