Molen Babuurster molen / Beabuorster Mole, Tjerkwerd / Tsjerkwert

Tjerkwerd / Tsjerkwert, Fryslân
b

korte karakteristiek

naam
Babuurster molen / Beabuorster Mole
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van het waterschap Exmorra, thans op vrijwillige basis

adres
Baburen 9
8765 LS Tjerkwerd
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01439
oude dbnr.
B137
Meest recente aanpassing
| Overig
media-bestand
Molen 01439 Babuurster molen / Beabuorster Mole (Tjerkwerd / Tsjerkwert)
Ronald Schulte (9-10-2021)

locatie

plaats
Tjerkwerd / Tsjerkwert
plaatsaanduiding
Baburen / Beabuorren
gemeente
Súdwest Fryslân , Fryslân
kadastrale aanduiding
Gemeente Tjerkwerd, sectie D, nr. 340
geo positie
X: 162508, Y: 562571
N: 53.04997, O: 5.49917
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Baburen 9
8765 LS Tjerkwerd
molenaar
Jentje van der Stap / Sjoerd de Roos
telefoon
0514-592128 / 058-2133176
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Woensdag en zaterdag 13.00 - 16.30 uur en op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen

Na telefonische afspraak

bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Babuurster molen / Beabuorster Mole via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met leipannen, met stenen veldmuren
kap
Gedekt met zinken platen (op houten betimmering).
inrichting

Stalen vijzel, Ø 1,48 m. met drie gangen

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met het opschrift 'anno 1882'

Gevelsteen in de NW-muur met de tekst:
Waterschap Exmorra ca. opgericht in 1882.
Bestuursleden R.H. Zijsling, P.R. de Jong, H.J. Boersma

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk; 24 neuten. Kruirad
vlucht
20,00 m.
vang
Vlaamse vang. Vangbalk met duim; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 59 kammen
Bovenbonkelaar 33 kammen
Onderwiel 43 kammen
Vijzelwiel 40 kammen, steek 12 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,92

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Blom ✉︎ ? binnen 2018 2018 binnen aanw. 20,00
Blom ✉︎ ? buiten 2018 2018 buiten aanw. 20,00
Vaags ✉︎ 320 buiten 2014 2014 buiten 2018 20,00
Vaags ✉︎ 321 binnen 2014 2014 binnen 2018 20,00
Brunia ✉︎ 60 binnen 1972 1973 binnen 2014 20,00
Bremer ✉︎ 98 buiten 1965? 1965 buiten 2014 20,00
Hubert ✉︎ g.n. binnen 1948 1948 binnen 1973 20,00
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Koning ✉︎ 68 1903 1930 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van het waterschap Exmorra, thans op vrijwillige basis

molenmaker
G. van Wieren, Janum (1882)
omwentelingen
geschiedenis

Deze molen is gebouwd als gevolg van de samenvoeging van negen particuliere waterschappen. Tot 1882 werd dit gebied namelijk bemalen door allerhande boerenmolentjes van uiteenlopende grootte. De oprichting van het nieuwe Waterschap Exmorra in 1879 leidde tot de aankoop van al deze molentjes en de bouw van twee nieuwe achtkante bovenkruiers, beide met een vlucht van 20 meter. Op 30 november 1882 werden zij feestelijk in gebruik genomen. Daarna zullen alle kleine molentjes zijn afgebroken. 

Déze molen is een van die toen gebouwde bovenkruiers en kreeg de aanduiding Babuurster Molen. Bouwer was de bekende molenmaker G. van Wieren uit Janum; hij deed dit voor het bedrag van ƒ 7850,--.
De andere molen, staande aan de Exmorravaart, verbrandde in 1913 en werd niet in dezelfde stijl herbouwd: op zijn plaats kwam een windmotor. Deze werd in 1947 ook vervangen, nu door een elektrisch gemaal. 

De Babuurster molen heeft het waterschap lang gediend, maar niet zonder problemen. Zo brak in de herfst van 1945 de houten binnenroede. Noodgedwongen maalde men daarna een tijd met één roede: het was direct na de oorlog niet eenvoudig een houten balk van 20 meter te krijgen. In 1948 leverde de firma Hubert uit Sneek voor ƒ 4000,-- een ijzeren roede. Hoewel niet uit stukken vast te stellen, is aan te nemen dat dit constructiebedrijf die roede zelf ook heeft gemaakt. In 1963 leverde bouwbedrijf Van Zuiden te Tjerkwerd een nieuwe ijzeren schroef en een nieuwe schroefbak. 
Het breken van de houten buitenroede (september 1964) was een stevige nieuwe tegenvaller: wéér moest enige tijd met één roede worden gemalen. In 1965 werd een nieuwe stalen Bremer-roede geleverd en gestoken. 
Zo heeft deze molen tot 1990 het voormalig Waterschap Exmorra (ca. 320 ha.) bemalen, toen nam een nieuw gemaal die taak over.

In diezelfde periode werd de molen eigendom van de Stichting De Fryske Mole. De molenaarswoning is tegenwoordig in gebruik als expositieruimte met onder meer een permanente tentoonstelling over de strijd tegen het water in de afgelopen 2000 jaar.
In 2006 is deze molen door het Wetterskip Fryslân bestemd tot reservegemaal in geval van ernstige wateroverlast.

In de zomer van 2014 werd een forse herstelbeurt uitgevoerd: de kap werd naast de molen neergezet, nadat de roeden waren gestreken. Vervolgens keurde men die roeden af, waarna nieuwe werden besteld. 
Veel aandacht was er in die tijd ook voor de leipannen-bedekking, uiterst zeldzaam op molens en dat bleek ook hier: speciaal voor deze molen heeft men nieuwe leipannen  moeten bakken, omdat zij nergens meer in die maat verkrijgbaar waren. Ondertussen werd ook de vijzel vernieuwd (en daarbij iets versmald). Eind oktober was de molen weer maalvaardig.

Helaas moest ook deze molen vanwege de problemen rond de gedeelde roeden in april 2017 worden stilgezet. Bijna een jaar later heeft men de gedeelde roeden gestreken en de nieuwe gelaste roeden, nu uit één stuk, gestoken. Kort daarna was de molen weer maalvaardig.

Opmerkelijk (en bijna verwarrend) is de constructie van het bovenwiel: de zes plooistukken zijn volstrekt niet parallel aan de kruisarmen gemonteerd maar lijken enigszins 'verschoven'.

aanvullingen

unieke eigenschap

De enige achtkante bovenkruier, gedekt met gebakken blauwe leipannen. Vanaf 1998 is dit niet langer de enige windmolen, hiermee gedekt, omdat hij toen hierin 'gezelschap kreeg' van de spinnekop Doris Mooltsje te Oudega (gem. Sûdwest Fryslân).

literatuur

De Utskoat nr. 29 (maart 1983)

foto's

foto's